Borg­ar­leik­hús­ið: Sýn­ingin sem klikkar

Höf­und­ar: Henry Lewis, Jon­athan Sayer og Henry Shi­elds.

Þýð­ing: Karl Ágúst Úlfs­son

Leik­stjórn: Hall­dóra Geir­harðs­dóttir

Leik­mynd og bún­ing­ar: Helga I. Stef­áns­dóttir

Lýs­ing: Páll Ragn­ars­son

Hljóð: Garðar Borg­þórs­son

Leik­gerfi: Helga I. Stef­áns­dóttir og Mar­grét Bene­dikts­dótt­ir.

Leik­ar­ar: Bergur Þór Ing­ólfs­son, Davíð Þór Katrín­ar­son, Hilmar Guð­jóns­son, Þór­unn Arna Krist­jáns­dótt­ir, Birna Rún Eiríks­dótt­ir, Hjörtur Jóhann Jóns­son, Katrín Hall­dóra Sig­urð­ar­dótt­ir.

Það er martröð hvers leik­ara ef og þegar eitt­hvað fer úrskeiðis í þaul­æfðri leik­sýn­ingu. Þegar það ger­ist þarf að redda mál­unum í snatri og helst án þess að nokkur verði mis­tak­anna var. Stundum tekst það og þá er vel, en svo ger­ist það að vand­ræða­gang­ur­inn er öllum auð­sær og leik­ar­inn með allt niðrum sig (al­veg sama hverjum kenna má mis­tök­in!) og verður að aðhlát­ursefni fyrir vik­ið. Og hver vill verða aðhlát­ursefni? Það skiptir því máli í öllum óvæntum upp­á­komum og óhöppum að halda and­lit­inu og láta líta svo út að allt sé í himna­lagi og að svona eigi það bara að vera.

Hvað þetta varðar er húmor­inn í Sýn­ing­unni sem klikkar svip­aður öllum húmor sem byggir á því að sá sem í klandr­inu lendir er sviptur virð­ingu sinni. Virð­ing leik­ar­ans er í því fólgin að kunna sína rullu og sam­eig­in­leg virð­ing leik­hóps­ins byggir á því að leik­sýn­ingin gangi snurðu­laust fyrir sig, áhorf­endum til gleði og ánægju. Og sé ein­hver sviptur virð­ingu sinni og þar með neyddur til að fara á óund­ir­bú­inni hrað­ferð út úr þæg­ind­ara­mm­anum sínum – hvort sem hann er venju­legar lífs­rútínur eða þaul­æfð leik­sýn­ing – þá verður sá hinn sami hlægi­leg­ur. Það er hið ófrá­víkj­an­lega og mis­kunn­ar­lausa lög­mál alls húmors.

Sýn­ingin sem klikkar byggir bein­línis á þessu, nema hér er er bætt við einni vídd og hún er sú að áhorf­endur vita auð­vitað að allt sem klikkar er í raun­inni þaul­æft. Sýn­ingin sem klikkar er ærsla­fengin sýn­ing í þeirri óvið­jafn­an­legu list leik­húss­ins að koma áhorf­and­anum á óvart en ávallt innan ramma þess und­ir­búna og vel skipu­lagða, rétt eins og loft­fim­leika­fólkið í sirku­snum heldur áhorf­endum í spennu yfir áhættu­at­rið­inu. Það er engin list­grein leik­hús­inu lík hvað þetta varðar og Sýn­ingin sem klikkar er glæsi­leg upp­á­koma fyrir alla sem unna ærslum og grínaríi sem á sér rætur í trúð­leik sirkuss­ins, Key­sto­ne-löggum þöglu mynd­anna, list Chaplins og Buster Keaton. Í Sýn­ing­unni sem klikkar kemur flestallt okkur á óvart og það er hluti af því sem kemur áhorf­anda til að iða í skinn­inu af spenn­ingi yfir því hvað muni nú klikka næst. Og þegar tekst að byggja upp stig­magn­andi spennu þannig að leik­ur­inn æsist með hverju nýju atriði þar sem eitt­hvað bregður útaf, þá er allt eins og það á að vera – og sú er raunin hér.

Sýn­ingin hefst á því að sýn­ing­ar­stjóri sýn­ing­ar­inn­ar, leik­inn af Katrínu Hall­dóru Sig­urð­ar­dótt­ur, er að und­ir­búa sviðið en það gengur ekki vel, það vantar aðstoð­ar­mann úr hópi áhorf­enda og sú upp­á­koma verður eins konar fyr­ir­boði þess sem koma skal. Það er líka greini­legt að sýn­ing­ar­stjór­inn hefur metnað umfram það að vappa um bak­sviðs, hana langar til að ger­ast leik­kona og trúið því eða ekki, en sá draumur hennar mun ræt­ast áður en yfir lýkur án þess þó að það hafi verið ætl­un­in. Leik­stjór­inn, leik­inn af Bergi Þór Ing­ólfs­syni, kynnir sýn­ing­una sem heitir því magn­aða nafni Morð á meðal vor og hefur lengi verið draumur þessa leik­hóps Borg­ar­leik­húss­ins að setja á svið. Leik­stjór­inn leikur auk þess í sýn­ing­unni og fer með hlut­verk hins ábúð­ar­fulla Carters Rann­sókn­ar­lög­reglu­manns.

Auð­vitað er kynn­ingin eins álappa­leg og efni standa til og þegar sýn­ingin hefst byrjar líka röð vand­ræða­legra atvika, mis­taka, óhappa og klúð­urs af hinu marg­vís­leg­asta tagi, sem stig­magn­ast sýn­ing­una á enda. Það er alger óþarfi að rekja sögu­þráð hér, hver sem vill bregður sér ein­fald­lega í Borg­ar­leik­húsið og nýtur vit­leysunn­ar.

Hér skal reyndar nöldrað yfir því eina atriði sem telja má aðfinnslu­vert. Það hljómar hreint ekki trú­verð­ug­lega að það séu leik­arar við sjálft Borg­ar­leik­húsið sem setja á svið þessa sýn­ingu sem klikkar eins hrapal­lega og hér er raun­in. Frá fyrsta augna­bliki Morðs á meðal vor fer allt í handa­skolum og verður að tómu rugli. Ég spyr hrein­lega: Eiga áhorf­endur í raun og veru að trúa því að slíkt hendi leik­ara og tækni­menn leik­húss sem hefur skilað sýn­ingum á borð við Billy Elliot, Rocky hor­r­or, Mary Popp­ins, Bláa hnött­inn, Matt­hildi og fleiri glæs­i­sýn­ing­um? Hefði ekki verið trú­verð­ugra að stað­færa sýn­ing­una á annan hátt og heim­færa hana upp á eitt­hvert það “ein­vala­lið” leik­ara sem lík­legra er til að klúðra hlut­unum en einmitt starfs­menn Borg­ar­leik­húss­ins. Nöldri lok­ið!

(Reyndar má í þessu sam­hengi nefna að í ágætri leik­skrá er starfs­mönnum sýn­ing­ar­innar gert að rekja eft­ir­minni­leg mis­tök og skyssur sem þeir hafa afrekað á ferli sínum og þar kennir marg­vís­legra grasa. Þraut­reyndum atvinnu­mönnum verður á í mess­unni ekki síður en þeim sem hafa minni reynslu og þjálf­un. Ekki skal látið undan freist­ing­unni að rekja það hér …)

Hvað sem líður klaufa­skap leik­hóps­ins sem af van­burðum reynir að koma frá sér Morði á meðal vor, verður ekki annað sagt en að lista­menn Borg­ar­leik­húss­ins skili frá sér Sýn­ing­unni sem klikkar af yfir­burða leikni og létt­leika. Hver ein­asta hreyf­ing er gerð af öryggi og það er óhætt að segja að þótt Morð á meðal vor klikki ræki­lega þá klikkar ekk­ert í Sýn­ing­unni sem klikk­ar. Jafn­vægið á milli kauðs­legrar sýn­ing­ar­innar á Morði á meðal vor og Sýn­ing­ar­innar sem klikkar er á köflum hár­fínt, en hér gengur allt upp: leik­mynd og bún­ingar Helgu I. Stef­áns­dótt­ur, lýs­ing Páls Ragn­ars­sonar og hljóð Garð­ars Borg­þórs­sonar og leik­gerfi Helgu og Mar­grétar Bene­dikts­dótt­ur. Leik­hóp­ur­inn þarf líka að finna og leika af öryggi á skilin milli þess að vera við­van­ing­arnir sem valda mis­tök­unum og snill­ing­arnir sem bjarga sér úr þeim og þar á er hvergi mis­brest­ur! Það er auð­fundið frá upp­hafi til enda að hér hafa allir sem að sýn­ing­unni standa haft ótrú­lega gaman af og sú gleði smitar svo sann­ar­lega af sér yfir sviðs­brún­ina og til áhorf­enda. Ekki má skilja við Sýn­ing­una sem klikkar án þess að minn­ast á þýð­ingu Karls Ágústs Úlfs­son­ar, sem er vissu­lega hluti af því að allt klikkar og það er sér­stök unun að því að hlusta á sumt ruglið sem ratar útúr munni Hjartar Jóhanns Jóns­sonar – allt auð­vitað þaul­æft og spreng­hlægi­legt!

Það er í sjálfu sér óþarfi að hafa fleiri orð um Sýn­ing­una sem klikk­ar. Ein­fald­ast er bara að bregða sér í Borg­ar­leik­húsið og kæt­ast yfir óförum leik­ara og tækni­manna og veita sér þá ánægju að finna til þeirra yfir­burða sem þeir einir finnst þeir hafa sem hafa full­komna stjórn á sínu eigin lífi.