Eftir rúmar tvær vikur rennur út frestur fyrirtækja á Íslandi til að skila inn ársreikningi sínum vegna ársins 2020 til ársreikningaskráar. Öllum fyrirtækjum landsins ber að skila inn slíkum fyrir lok ágústmánaðar á hverju ári.
Þau fyrirtæki sem gera það ekki geta átt von á því að þurfa að borga stjórnvaldssekt. Sú sekt er þó ekki há, einungis 600 þúsund krónur, sem er upphæð sem skiptir litlu sem engu máli í rekstri flestra fyrirtækja.
Ef fyrirtæki hafa ekki skilað ársreikningi sex mánuðum eftir að frestur þeirra til að skila honum inn er liðinn þá segir í lögum um ársreikninga að ársreikningaskrá eigi að „krefjast skipta á búi félagsins.“
Eitt stærsta fyrirtæki á Íslandi, Samherji Holding, hefur ekki skilað ársreikningi fyrir árið 2019, þrátt fyrir að næstum ár sé síðan að sá reikningur átti að berast ársreikningaskrá samkvæmt lögum. Eigið fé Samherja Holding var rúmlega 58 milljarðar króna í lok árs 2018, samkvæmt síðasta ársreikningi sem félagið hefur birt. Félagið heldur utan um þorra erlendrar starfsemi Samherjasamstæðunnar, en umfangsmikil rannsókn hófst á henni á árinu 2019, eftir opinberun fjölmiðla á starfsháttum Samherja í Namibíu. Grunur er um mútugreiðslur, skattasniðgöngu og peningaþvætti. Málið er til rannsóknar hérlendis hjá bæði embætti héraðssaksóknara og skattayfirvöldum auk þess sem ákært hefur verið í því í Namibíu.
Kjarninn óskaði skýringum frá forsvarsmönnum Samherja Holding um ástæður þess að fyrirtækið hefði ekki skilað inn ársreikningnum, líkt og lög gera ráð fyrir, í upphafi árs. Í svari þeirra sagði að enn væri unnið að gerð reikningsins, og að sú vinna hefði tafist af ýmsum ástæðum. „Ársreikningi 2019 fyrir Samherja Holding ehf. verður skilað þegar hann er tilbúinn, sem verður innan ekki langs tíma.“
Í júní hafði reikningnum enn ekki verið skilað og því sendi Kjarninn aðra fyrirspurn um málið til Samherja Holding. Henni var ekki svarað.
Samherja skipt í tvennt
Á árinu 2018 gerðist það að Samherja var skipt upp í tvö fyrirtæki. Það var samþykkt 11. maí 2018 á hluthafafundi og skiptingin látin miða við 30. september 2017.
Eftir það er þorri innlendrar starfsemi Samherja og starfsemi fyrirtækisins í Færeyjum undir hatti Samherja hf. en önnur erlend starfsemi og hluti af fjárfestingarstarfsemi á Íslandi í félaginu Samherji Holding ehf.
Í byrjun árs 2021 var greint frá því að Baldvin Þorsteinsson, sonur Þorsteins Más, hafi verið falið að leiða útgerðarstarfsemi Samherja í Evrópu, sem fer fram í gegnum Samherja Holding.
Inni í þeim hluta er líka fjárfestingafélagið Sæból, sem hét áður Polar Seafood. Það félag á tvö dótturfélög, Esju Shipping Ltd. og Esju Seafood Ltd. sem bæði eru með heimilisfesti á Kýpur. Þau félög héldu meðal annars utan um veiðar Samherja í Namibíu, þar sem samstæðan og stjórnendur hennar eru nú grunaðir um að hafa greitt mútur til að komast yfir ódýran kvóta.
Innlendi hlutinn færður að mestu til barna
Samherji greindi frá því að heimasíðu sinni í maí í fyrra að 86,5 prósent hlutur í Samherja hf., hinum helmingi Samherjasamstæðunnar, hefði verið færður frá Þorsteini Má, Helgu og Kristjáns til barna þeirra. Eftir þá tilfærslu eru stærstu hluthafar Samherja hf. Baldvin og Katla Þorsteinsbörn, sem munu fara samanlagt með um 43,0 prósent hlut í Samherja og Dagný Linda, Halldór Örn, Kristján Bjarni og Katrín Kristjánsbörn, sem munu fara samanlagt með um 41,5 prósent hlutafjár.
Í tilkynningu á vef Samherja sagði að með þessum hætti „vilja stofnendur Samherja treysta og viðhalda þeim mikilvægu fjölskyldutengslum sem félagið hefur ætíð byggst á og hafa verið hornsteinn í rekstrinum.“
Ársreikningi Samherja hf. vegna ársins 2019 var skilað til ársreikningaskráar í fyrrahaust.
Saksóknari með gögnin frá KPMG
KPMG var endurskoðandi Samherja Holding árum saman, og raunar Samherjasamstæðunnar allrar. Í fyrrahaust var greint frá því að Samherji hefði ákveðið að skipta um endurskoðunarfyrirtæki og fara með viðskipti sín til BDO ehf., lítt þekkts endurskoðunarfyrirtækis. Stundin fjallaði um þessi vistaskipti í lok október og byrjun nóvember í fyrra.
Kjarninn greindi frá því í byrjun febrúar 2021 að KPMG hafi verið gert að láta embætti héraðssaksóknara í té upplýsingar og gögn varðandi bókhald og reikningsskil allra félaga Samherjasamstæðunnar á árunum 2011 til 2020. Einnig þarf fyrirtækið að láta héraðssaksóknara hafa upplýsingar og gögn sem varða eina tiltekna skýrslu sem KPMG vann um starfsemi Samherja á árunum 2013 og 2014.
Héraðsdómur Reykjavíkur kvað upp úrskurð sinn um þetta í byrjun desember. Dómurinn féllst á kröfur héraðssaksóknara um að KPMG yrði skyldað til að láta gögnin af hendi og núverandi og fyrrverandi starfsmönnum félagsins yrði sömuleiðis gert skylt að veita embættinu þær upplýsingar sem þeir búa yfir.
Stjórnendur Samherja voru ekki ánægðir með þessa niðurstöðu og sögðu vinnubrögð saksóknara og héraðsdómara í málinu vera „ótrúleg“.
Fyrirtækið sagði í yfirlýsingu að með úrskurðinum hafi ekki einungis lögbundinni þagnarskyldu verið aflétt af endurskoðendum KPMG, heldur einnig rofinn trúnaður lögmanna, enda hafi gögn sem embætti héraðssaksóknara fékk með úrskurðinum verið „í vörslum bæði endurskoðenda og lögmanna hjá KPMG og dótturfélögum.“
Í kjölfarið kærði KPMG, dótturfélag þess og endurskoðandi Samherja sem starfar hjá KPMG úrskurðinn til Landsréttar sem féllst á aðfinnslur þeirra í febrúar síðastliðnum, ógilti úrskurðinn og vísaði málinu aftur heim í hérað.
Í mars kvað héraðsdómari upp nýjan úrskurð þar sem gagnaöflunin var sögð lögmæt. Samherji reyndi á að fara fram á að gögnunum yrði eytt en því máli var vísað frá fyrr í þessum mánuði vegna aðildarskorts, enda Samherji ekki eigandi gagnanna heldur KPMG.
