Ég gæti hafið þessa hug­leið­ingu á að skrifa: Guð býr í Bach. En það væri klisja. Frum­legra væri kannski að skrifa: Guð er dauður en Bach lif­ir. En það gæti farið skakkt ofan í ein­hverja, auk þess sem ég hef ekk­ert í hönd­unum sem sannar þá full­yrð­ing­u. 

En ég get þó full­yrt að laug­ar­dag­inn 20. júní árið 2020 hljóm­aði Bach sprell­lif­andi á Vest­fjörð­um. Og ég held að guð hafi líka spriklað af lífi á meðan Bach hljóm­aði, sam­kvæmt skiln­ingi hvers og eins sem á hlýddi. Guð í ein­hverri mynd. Í huga ein­hvers gljá­andi feitur fisk­ur, í huga ann­ars eitt­hvað óræð­ara, stærra ... eitt­hvað eins og Bach. Árið 2020 lifir guð í ótelj­andi ásýnd­um, þó að hann eigi að heita marg­dauð­ur. 

Þetta skrýtna, skrýtna ár ... sem var að líða. Eitt­hvað svo óvænt skreið inn í til­ver­una, í fyrstu í líki dul­ar­fullra frétta frá fjar­lægu Kína – ef eitt­hvað er til enn þann dag í dag sem heitir fjar­lægð. En frétt­irnar voru fjar­læg­ar, svipað að lesa um veiru í Kína og gam­alt morð á ein­hverjum James í Nebr­aska í saka­mála­dálkum dag­blað­anna, svo fjar­lægar að maður veltir vöngum yfir hvort téður James hafi verið til eða hvort það sé til­viljun að svo margir myrtir heiti einmitt James. En svo færð­ust frétt­irnar nær, skyndi­lega á ógn­ar­hraða. Allt í einu voru við öll lokuð inni, við blöstu myndir af fjölda­gröfum í kunn­ug­legum borg­um, í næstu götu mátti sjá sjúkra­liða í geim­veru­bún­ingum og á næt­urna heyrði kona búsett í mið­borg­inni hljóð í þyrlu eins og á stríðs­tíma. 

Eitt augna­blik vissum við ekk­ert, vorum við kannski öll feig? Ein­hver voru það. Og kannski eiga fleiri eftir að deyja hér á landi áður en við verðum bólu­sett. Veiru sem gerði það að verkum að hvers­dags­legt atferli okkar var skyndi­lega orðið að áhættu­hegðun og í trássi við lög og regl­ur. 

Þjóð­arsálin

Og hvað stendur upp úr á þessu skrýtna ári? 

Feg­urð­in, hugsa ég – af ásetn­ingi því ef feg­urð er merk­ingin sem ég legg í veru­leik­ann, þá verður hún raun­veru­leik­inn. Eft­ir­minni­leg­asta augna­blik mitt þetta árið er ekki þyrlu­hljóð um nótt í aðþrengdri inni­lokun heldur sell­ótónar í gam­alli kirkju á Vest­fjörðum á sum­ar­sól­stöð­um, þegar víð­áttan var algjör og him­inn rann saman við sjó­inn í botn­lausum bláma. 

Ef ekki fyrir kóvid, þá hefði ég farið með son minn í sum­ar­frí til útlanda en fyrir sakir þess ferð­uð­umst við inn­an­lands og fórum á Bach-tón­leika fyrir vest­an. Ég leigði gam­alt timb­ur­hús á Ísa­firði fyrir mig, son minn, syst­ur­dóttur og vin­konu mína sem er spá­kona. Satt að segja eru hún mjög vin­sæl spá­kona sem annar aldrei biðlist­an­um, alls­konar fólki úr öllum stéttum og á öllum aldri, nokkuð sem segir heil­mikið um þjóð­arsál­ina, býst ég við. 

Ég fór í fyrsta skipti til hennar í inn­grónum mann­lífs­á­huga rit­höf­undar en for­vitnin ágerð­ist þegar hún eygði gamlar sögur í lífi mínu jafnt sem sögur sem áttu eftir að ræt­ast. Vin­kona mín er tölu­vert eldri en ég, komin yfir sex­tugt en spræk eins og bæj­ar­lækur með húð unga­barns og augu sem tindra lif­andi. Hún var dræver­inn á leið­inni vestur en börnin sátu aftur í og veltu fyrir sér hvernig firðir gætu verið enda­laus­ir, eins og leið­inni myndi aldrei ljúka, það sem eftir lifði yrðum við stöðugt að keyra innar og innar í fjörð fullan af sjó­fugl­um, blóð­bergi og sjó. Og svo allt í einu vorum við kom­in.

Við gistum í svo nota­legu húsi í Tang­ar­götu að mér leið strax eins og ég hefði alltaf átt heima þar, og kannski, ef tím­inn er afstæð­ur, hef ég það. Börn­unum leið svip­að, álíka fjörug og fugl­arnir sem tímdu ekki að fara að sof­a. 

Stuttu áður hafði ég rek­ist á kunn­ingja á förnum vegi, Greip Gísla­son, sem sagði mér að hann væri að skipu­leggja tón­leika fyrir vest­an, þar sem Sæunn Þor­steins­dóttir myndi leika sex sell­ósvítur Jóhanns Sebast­ian Bach í jafn mörgum kirkjum á norð­an­verðum vest­fjörð­um. Til­efn­ið: 300 ár síðan Bach skrif­aði þær og aftur virt­ist tím­inn afstæð­ur. 

Um leið og ég heyrði þetta varð ég stað­ráðin í að upp­lifa það. Og svipað gilti um spá­kon­una þegar hún heyrði af þessu; eitt­hvað, ég veit ekki hvað, hvísl­aði að hún yrði að fara vest­ur. 

Fyrir til­viljun örlag­anna, eins háfleygt og það hljóm­ar, voru mamma mín og bróðir stödd á gisit­heim­ili á Ísa­firði og um morg­un­inn heimt­uðu börnin að vera frekar með þeim en að fara á tón­leika í sól­skin­inu svo við spá­konan brun­uðum tvær til Þing­eyr­ar. 

Feg­urðin birt­ist í kóf­inu

Ver­öldin eins fögur og hún getur orð­ið, sólin bað­aði fjöll­inn, móana og sjó­inn, allt svo ferskt og nývaknað eins og við tvær. Fyrstu tón­leik­ar­arni liðu í transi í kirkju á Þing­eyri og þegar þeim lauk keyrðum við yfir að Mýrum handan Dýra­fjarðar og sett­umst inn í gamla kirkju. Þar sem ég sat á bekk við glugga og horfð á sjó­inn glitra í sól­inni, upp­numin yfir feg­urð­inni, trúði ég varla að aðeins fyrir stuttu síðan hefði ég verið lokuð inni heima hjá mér í ein­veru vikum saman í skamm­degi og hríð­ar­byl, yfir enda­lausum ham­fara­f­réttum tengdum dul­ar­fullri veiru, og fund­ist heim­ur­inn vera að enda. 

Á þessu augna­bliki, að bíða tón­leika, nýbúin að upp­lifa fyrstu sell­ósvít­una, leið mér frekar eins og ég væri sjó­fugl og varð hugsað til þess að hafa sungið þessar línur í lagi þegar ég var lítil í kór: Í nótt mig dreymdi ham­ingj­una, hún var háfleyg eins og fugl, við kletta­brún ... 

Mér fannst ég standa á bjarg­brún og sjá feg­urð­ina blasa við, við­búin að geta hrapað á hverri stundu. Og ein­hvern veg­inn þannig endar skáld­saga eftir mig sem heitir Stóri skjálfti og kom út árið 2015. Önnur til­viljun örlag­anna hafði gert að verkum að tón­skáldið Páll Ragnar Páls­son hafði inn­blás­inn samið verk upp úr henni sem heitir Quake og var til­einkað selló­leik­ar­anum Sæunni Þor­steins­dóttur – sem hafði einmitt flutt það á sínum tíma. Þannig tengd­ist ég henni í gegnum orð og tóna. Og nú, allt í einu, stóð ég á þess­ari bjarg­brún, og skynj­aði svo kröft­uga feg­urð að mig sundl­aði um leið og ég fann, eftir vorið og vet­ur­inn, að ég gæti hvenær sem er hrap­að. 

Og einmitt þessi stund, þegar feg­urðin birt­ist mér svo sterk og um leið svo hverf­ul, er það sem ég á eftir að muna helst frá árinu 2020. 

Spá­konan upp­lifði eitt­hvað svip­að, hún lygndi aftur aug­unum eins og hún væri horfin í annan heim. Raunar voru flestir á tón­leik­unum horfnir á yfir­skil­vit­legan stað meðan Sæunn lék á sell­óið og galdr­aði úr því eitt­hvað af öðrum heimi – eða kannski einmitt ekki – heldur einmitt af þessum heim­i. 

Seinna sagði spá­konan mér að Sæunn hefði verið umkringd hátíðni ver­um. Hún vildi meina, af því sem hún skynj­aði, að á ein­hvern hátt væri það ekki til­viljun að Sæunn hefði leikið einmitt þetta verk, á þessum stað. Ég sá ekki það sem hún sá, ég sé aldrei neitt nema bara merk­ing­una sem ég legg sjálf í veru­leik­ann, en á þess­ari stundu var skynjun mín svosem ekki ósvipuð henn­ar. Það sem við skynj­uðum báðar var botn­laus feg­urð – sem hvor um sig eygði á sinn hátt. 

Ég veit ekki hvernig nýja árið verð­ur, en ég veit að árið 2020 var þessi stund, svo sterk einmitt af því vorið hafði verið svo aðþrengt. Feg­urðin birt­ist mér í kóf­inu. Bjarg­brún­in.