Lofts­lags­mál verða sífellt meira áber­andi í dag­legri umræðu hér á Íslandi, í nágranna­ríkjum okkar og í alþjóða­sam­skipt­um. Ástæða þess að lofts­lags­breyt­ing­arnar hafa fengið auk­inn hljóm­grunn á und­an­förnum árum er með­fylgj­andi mynd­rit.

Stofnað var til ramma­samn­ings Sam­ein­uðu þjóð­anna um lofts­lags­breyt­ingar árið 1992. Á árunum þar á undan hafði farið fram mikil og góð umræða um sjálf­bærni, hug­tak sem notað er yfir ferla eða ástand sem hægt er að við­halda í sama fari eins lengi og menn lang­ar.

Ástæða umræð­unnar var alþjóð­leg skýrsla um sjálf­bærni frá 1987, „Okkar sam­eig­in­lega fram­tíð“ (e. Our Common Fut­ure), sem vana­lega er ein­fald­lega kölluð Brundtland-­ský­slan í höf­uðið á Gro Harlem Brundtland, fyrr­ver­andi for­sæt­is­ráð­herra Nor­egs og rit­stjóra skýrsl­unn­ar. Skýrslan er einn af horn­steinum umræð­unnar um umhverf­is­vernd á hnatt­vísu.

Þá þegar höfðu vís­bend­ingar um lofts­lags­breyt­ingar komið fram og grunur óx um að breyt­ingar í nátt­úr­unni væru af manna­völd­um. Nú þykir það ákaf­lega lík­legt að áhrif athafna manns­ins séu yfir­gnæf­andi ástæða þess að lofts­lags­breyt­ingar hafi orðið síðan um miðja síð­ustu öld.

Í drögum að skýrslu vís­inda­manna á launa­skrá banda­ríska rík­is­ins, sem lekið var til fjöl­miðla af ótta við að stjórn­völd vest­an­hafs myndu eiga við eða grafa skýrsl­una, birt­ist mynd­ritið sem sjá má hér að neð­an. Mynd­ritið sýnir frá­vik með­al­hita á árs­grund­velli miðað við með­al­hita við­mið­un­ar­tíma­bils­ins 1901 til 1960. Sjá má að síð­ast­liðin 40 ár hefur mun­ur­inn aðeins verið í eina átt.

Stundum er sagt að ein mynd geti sagt meira en þús­und orð. Hægt er að færa rök fyrir því að myndin hér að neðan kom­ist mjög langt með að segja sögu lofts­lags­breyt­inga á jörð­inni.

Hér hefur ekki verið teygt á neinum ásum mynd­rits­ins og engum árum er sleppt. Stuðst er við raun­veru­leg gögn sem aflað hefur verið af vís­inda­mönnum og með vís­inda­legum aðferð­um.

Síðan árið 1977 hefur hita­stig á árs­með­al­hiti á jörð­inni aldrei verið minni en með­al­hiti við­mið­un­ar­ár­anna 1901-1960. Síð­ast­liðin sex ár hefur frá­vikið frá með­al­hita við­miðs­ins verið meira með hverju árinu. Í efstu sætum list­ans yfir hlýj­ustu ár á skrá raða síð­ustu 16 ár 21. ald­ar­innar sér í efstu sæt­in, ef undan er skilið árið 1998.

Mark­miðið er 2°c hlýnun

Í Par­ís­ar­sam­komu­lag­inu sem nær öll ríki heims hafa skuld­bundið sig til að standa við eru mark­mið alþjóða­sam­fé­lags­ins tíund­uð; Það er að í lok ald­ar­innar hafi með­al­hiti á jörð­inni ekki orðið meiri en 2°c yfir með­al­hita­stigi jarðar fyrir iðn­bylt­ingu.

Nú þegar er með­al­hiti á jörð­inni orð­inn meiri en ein gráða og aug­ljóst að grípa þarf til rót­tækra aðgerða.

Jafn­vel þó hlýnun um fáeinar gráður hljómi eins og smá­mál þá benda rann­sóknir vís­inda­manna til þess að hlýnun með­al­hita um brot úr gráðu geti haft gríð­ar­legar afleið­ingar fyrir nátt­úru jarð­ar. Búast má við tíð­ari ofsa­viðrum og breyt­ingum á veðr­áttu sem mun leiða til gríð­ar­legs fólks­flótta frá við­kvæm­ustu svæð­un­um. Jök­ul- og hafís bráðnar hraðar sem mun leiða til hærra sjáv­ar­yf­ir­borðs og í kjöl­farið munu stafa hætta að manna­byggðum við sjó.

Svona mætti lengi telja áhrif lofts­lags­breyt­inga á sam­fé­lög og menn.