Í nýársávarp­inu til­kynnti Ólafur Ragnar hins vegar að þetta væri orðið gott, hann yrði ekki í fram­boði í kosn­ing­unum sem fram fóru sum­arið 2016.

Hver yrði næst­ur?

Miklar bolla­legg­ingar hófust um hverjir myndu bjóða sig fram. Nöfn eins og Jón Gnarr, Katrín Jak­obs­dótt­ir, Andri Snær Magna­son og Össur Skarp­héð­ins­son voru hávær í umræð­unni.

Í byrjun apríl 2016 breytt­ust hins vegar for­sendur for­seta­kosn­ing­anna algjör­lega þegar Panama­skjölin voru opin­beruð, fjöl­menn­ustu mót­mæli Íslands­sög­unnar leiddu til afsagnar Sig­mundar Dav­íðs Gunn­laugs­son­ar, þáver­andi for­sæt­is­ráð­herra, og sú rík­is­stjórn sem tók við lof­aði þing­kosn­ingum um haust­ið.

Öll þessi atburða­rás átti sér stað nán­ast í beinni útsend­ingu á RÚV. Þann 4. apr­íl, fyrir þremur árum síð­an, hafði staðið til að halda stuttan auka­frétta­tíma til að fara yfir þá sögu­lega atburði sem voru að eiga sér stað. Þann dag flakk­aði Sig­mundur Davíð um höf­uð­borg­ar­svæðið með tösku sem inni­hélt skjal með ósk um þing­rofs­heim­ild. Hann fór meðal ann­ars til fundar við Ólaf Ragnar og bar upp þá ósk, sem for­set­inn hafn­aði. Ólafur Ragnar hélt svo blaða­manna­fund í kjöl­farið þar sem hann útskýrði hvað hefði átt sér stað.

Í setti hjá RÚV var Guðni Th. Jóhann­es­son í hlut­verki sér­fræð­ings og hann ílengd­ist í gegnum mara­þonútsend­ing­una, leiddi þjóð­ina í gegnum fárán­leika atburð­ana sem voru að eiga sér stað og sló í gegn.

Í kjöl­farið fór áskor­unum að rigna yfir Guðna um að bjóða sig fram til for­seta.

Hættur við að hætta við

Ólafur Ragnar hafði hins vegar runnið á blóð­lykt­ina og ákvað að hætta við að hætta við að bjóða sig aftur fram 18. apr­íl. Hann taldi þjóð­ina þurfa á sér að halda „í þessu umróti óvissu og mót­mæla.“

Í fyrstu skoð­ana­könnun sem gerð var eftir þetta mæld­ist Ólafur Ragnar með 53 pró­sent stuðn­ing. En þrýst­ingur á Guðna um fram­boð hélt áfram. Í könnun sem birt var í byrjun maí var eng­inn mark­tækur munur á stuðn­ingi við hann og Ólaf Ragn­ar. 51 pró­sent sögð­ust vilja Guðna, sem hafði ekki til­kynnt um fram­boð, sem for­seta en tæp 49 pró­sent Ólaf Ragn­ar.

Ólafur Ragnar rataði svo í vand­ræði í byrjun maí þegar Kjarn­inn greindi frá beinum tengslum eig­in­konu hans, Dor­ritar Moussai­eff, við aflands­fé­lög. Ólafur hafði áður neitað því afdrátt­ar­laust á CNN að fjöl­skylda hans hefði nokkur tengsl við slík.

Þann 5. maí til­kynnti Guðni svo um fram­boð sitt.

Davíð mætir

Þremur dögum síðar æst­ust leikar enn frekar þegar Davíð Odds­son, fyrr­ver­andi borg­ar­stjóri, for­sæt­is­ráð­herra, utan­rík­is­ráð­herra, seðla­banka­stjóri og for­maður Sjálf­stæð­is­flokks­ins, og þáver­andi og núver­andi rit­stjóri Morg­un­blaðs­ins, ákvað að bjóða sig líka fram.

Dag­inn eftir það til­kynnti Ólafur Ragnar að hann væri hættur við að hætta við að hætta. Opin­bera skýr­ingin var að Guðni og Davíð væru nægi­lega fram­bæri­legir fram­bjóð­endur til að hann gæti stigið af svið­inu. Þeim væri treystandi.

Ljóst varð strax að Guðni hafði kosn­inga­bar­átt­una í hendi sér. Hann mæld­ist strax með feiki­lega yfir­burði í könn­unum og með lang­mest fylgi þeirra níu sem enn voru í fram­boði eftir að fram­boðs­frestur rann út.

Hann þótti reka nokkuð lit­lausa og örugga kosn­inga­bar­áttu sem ein­kennd­ist af því að reyna að gera ekki mis­tök á meðan að Davíð lagð­ist í drullu­kast og reyndi eftir fremsta megni að draga Guðna, sem hann taldi sinn helsta and­stæð­ing, þangað niður til sín. Á víg­völl sem Davíð þekkir vel.

Á end­anum vann Guðni nokkuð öruggan sigur og varð við það sjötti for­seti Íslands. Hann fékk 39,1 pró­sent atkvæða. Davíð varð fjórði á eftir Guðna, Höllu Tóm­as­dóttur og Andra Snæ Magna­syni með 13,7 pró­sent atkvæða þrátt fyrir að hafa rekið dýr­ustu kosn­inga­bar­átt­una. Á end­anum kost­aði hvert atkvæði sem Davíð fékk hann 1.103 krón­ur.

„Minn sigur var varn­ar­sigur í ljósi þró­un­ar­inn­ar,“ sagði Guðni hóg­vær í útvarps­við­tali skömmu eftir kosn­ing­arn­ar.

Sam­stöðu­for­set­inn

Guðni Th. Jóhann­es­son tók svo form­lega við emb­ætti for­seta Íslands 1. ágúst 2016 við hátíð­lega athöfn í Alþing­is­hús­inu. Hann hóf ræðu sína á því að þakka fyrir traustið sem honum hafi verið sýnt með kjör­inu í emb­ættið og sagð­ist taka við því með auð­­mýkt í hjarta. „Ég mun og vil þiggja ráð og leið­­sögn frá ykkur öll­um, fólk­inu í land­in­u.“

Hann lauk ræðu sinni á því að segja að hann vildi að þjóðin stæði „saman um fjöl­breytni og frelsi, sam­hjálp og jafn­rétti, virð­ingu fyrir lögum og rétti. Stöndum saman um þessi grunn­­gildi góðs sam­félags, von­góð og full sjálfs­trausts. Megi sú verða gæfa okkar um alla framtíð.“

Nokkrum vikum síðar náð­ist mynd af honum fyrir utan Dom­in­os-pizza­stað þar sem hann var að sækja Mega­viku-til­boð fyrir fjöl­skyld­una. Hann flutti erindi á Hinsegin dögum fyrstur íslenskra for­seta. Hann hafn­aði launa­hækkun sem honum var skammtað í októ­ber 2016. Hann lét mynda sig með buff frá Alzheimer-­sam­tök­un­um. Hann sýndi æðru­leysi og þol­in­mæði við for­dæma­lausa erf­ið­leika við að mynda rík­is­stjórn eftir þing­kosn­ing­arnar 2016.

Og þetta voru ein­ungis fyrstu mán­uð­irnir í starfi.

Mikil ánægja sam­kvæmt könn­unum

Und­an­farin ár, áður en Guðni tók við emb­ætt­inu, höfðu á bil­inu 15-30 pró­­­sent lands­manna sagst vera óánægð með störf Ólafs Ragn­­­ars Gríms­­­sonar sem for­­­seta, en ánægjan með störf hans mæld­ist á bil­inu 45-64 pró­­­sent. Mest mæld­ist ánægjan með Ólaf Ragnar í febr­úar 2013, þegar nýbúið var að kveða upp dóm í Ices­a­ve-­mál­inu, og í síð­ustu mæl­ing­unni sem fram­kvæmd var áður en Ólafur Ragnar lét af emb­ætti sum­arið 2016.

Ánægja með störf Guðna er hins vegar miklu meiri. Í fyrstu könnun MMR um ánægju með for­set­ann sem fram­kvæmd var eftir að hann tók við sögð­ust 68,6 pró­sent vera ánægð með Guðna.

Þegar stuðn­ingur við Guðna var kann­aður í des­em­ber 2016 kom í ljós að 80 pró­sent aðspurðra voru ánægðir með störf hans. Þegar ein­ungis var skoðað þá sem tóku afstöðu þá var stuðn­ingur við hann 96 pró­sent.

Þannig hefur stuðn­ing­ur­inn verið nær sleitu­laust síð­an. Í nýj­ustu mæl­ingu MMR, sem birt var 9. apríl síð­ast­lið­inn, sagð­ist 81,6 pró­sent þjóð­ar­innar vera ánægð með störf for­seta síns. um 93,5 pró­sent þeirra sem tóku afstöðu voru sáttir með hann.

Lands­menn treysta ekki stjórn­mála­mönn­um, bara Guðna

Ljóst er að Guðni er því for­seti sem nær að sam­eina þjóð­ina á sama tíma og for­dæma­laust rót hefur verið í íslenskum stjórn­mál­um, sem skilað hefur því að átta flokkar eru nú á Alþingi íslend­inga og í borg­ar­stjórn Reykja­vík­ur.

Hann er eini kjörni full­trúi þjóð­ar­innar sem virð­ist njóta trausts þvert á flokka og aðrar grund­vall­ar­mein­ing­ar. Á sama tíma og traust á Guðna er í svim­andi og nán­ast óhugs­andi hæðum – í kringum 80 pró­sent – þá hefur það fallið skarpt gagn­vart öðrum stofn­unum þar sem kjörnir full­trúar sitja.

Í þjóð­ar­púlsi Gallup ­sem birtur var í febr­úar kom í ljós að traust á Alþingi hafði hrunið úr 29 pró­sent í 18 pró­sent milli ára. Traust til borg­ar­stjórnar Reykja­víkur mæld­ist í sömu könnun 16 pró­sent, en hafði verið 24 pró­sent árið áður. Traust til emb­ættis for­seta Íslands mæld­ist 83 pró­sent í þess­ari könn­un Gallup. Það jókst milli ára.

Ofbauð Klaust­ur­málið

Guðni hefur ekki gefið kost á mörgum stórum við­tölum síðan að hann tók við emb­ætti. Hann gaf þó kost á einu slíku í des­em­ber síð­ast­liðnum þegar hann ræddi við Fann­eyju Birnu Jóns­dóttur, stjórn­anda Silf­urs­ins.

Umræðu­efnið var að stórum hluta traust, sér­stak­lega í kjöl­far hins víð­fræga Klaust­urs­máls. Guðni sagði að honum hefði ofboðið talsmáti þeirra þing­manna sem sátu að drykkju á Klaust­ur­barnum 20. nóv­em­ber 2018. Hann sagði að þing­menn­irnir hefðu gerst sekir um virð­ing­­ar­­leysi og sjálfs­­upp­­hafn­ing­u „Þetta er ekki leiðin til auka traust almenn­ings á Alþingi. Að við­hafa svona orð­­færi sem er til merkis um ein­hvern und­ir­liggj­andi vanda. Manni ofbauð, það er ekk­ert flókn­­ara en það.“  

Guðni sagði þetta ekki leið­ina til að auka traust almenn­ings á Alþingi og að það væri mik­il­vægt fyrir alla að reyna standa sig vel í vinn­unni, sér­­stak­­lega þá sem eru í þjóð­­kjörnum stöð­­um. „En ég held að það yrði ekki til fram­­dráttar góðum mál­­stað ef ég færi að setja mig á afskap­­lega háan stall og segja öðrum til synd­anna. En um leið leyfir maður sér að vona að fólk finni hjá sjálfu sér hvað það hefur gert og hvernig beri að bregð­­ast við.“

Hefur ekki beitt synj­un­ar­vald­inu

Ólafur Ragnar mark­aði sér þá sér­stöðu á meðal íslenskra for­seta að hann beitti synj­un­ar­valdi, neit­aði þrí­vegis að skrifa undir lög sem honum bár­ust frá Alþingi til und­ir­skrift­ar. Það hafði eng­inn for­seti gert áður og Guðni hefur heldur ekki beitt því valdi.

Í við­tali við Kjarn­ann skömmu eftir að hann til­kynnti um fram­boð sitt til for­seta sagði Guðni að hann væri þó til­bú­inn að glíma við synjun laga. „Það hefur skap­ast nýr raun­veru­leiki á Bessa­stöð­u­m,“ sagði hann um það að Ólafur Ragnar hefði vakið synj­un­ar­valdið upp úr því að vera álitið dauður bók­staf­ur. Frá því yrði ekki snú­ið.

Guðni hafði þó líka sterkar skoð­anir á því hvar synj­un­ar­valdið ætti að liggja. „Við þurfum að koma því í stjórn­ar­skrá að til­tek­inn hluti kjós­enda geti kraf­ist þjóð­ar­at­kvæðis um umdeild mál. Þarna ætla ég bein­línis að beita mér því þetta lítur svo beint að störfum for­seta.“

Á þeim árum sem Guðni hefur setið í emb­ætti þá hefur verið skorað á hann nokkrum sinnum að beita synj­un­ar­vald­inu. Rúmum mán­uði eftir að hann tók við skrif­aði Guðni undir búvöru­lög og við það tóku umdeildir nýir búvöru­samn­ingar gildi. Und­ir­skrifta­söfnun hafði verið hrundið af stað til að reyna að fá for­set­ann til að hafna lög­un­um.

Sum­arið 2017 var skorað á hann að stað­festa ekki stjórn­ar­at­hafnir Alþingis vegna skip­unar 15 dóm­ara við Lands­rétt. For­set­inn sendi þá frá sé sér­staka yfir­lýs­ingu þar sem hann rök­studdi ákvörðun sína, en skrif­aði sam­tímis und­ir.

Nú stendur hann frammi fyrir því að þrýst verður á for­set­ann að skrifa ekki undir lög sem inn­leiða hinn svo­kall­aða þriðja orku­pakka inn í íslenska lög­gjöf. Félaga­sam­tökin Orkan okkar eru sem stendur að safna und­ir­skriftum vegna þessa.

Guðni virð­ist þó yfir­veg­aður yfir stöð­unni. Þann 9. apríl tók hann þátt í pall­borðsum­ræðum um norð­ur­slóða­mál í Rúss­landi og ákvað að flytja hluta tölu sinnar á rúss­nesku.

Upp­á­tækið sló í gegn í Rúss­landi. For­set­inn sem Íslend­ingar elska felur vel í kramið víð­ar.