Auk­inn byr með sam­tök­unum

Auður tók við starfi fram­kvæmda­stjóra Land­verndar árið 2018 en fyrir það hafði hún gengt starfi deild­­ar­­for­­seta auð­linda- og um­hverf­is­­deild­ar Land­­bún­að­ar­­há­­skóla Íslands. Áður hafði Auður jafn­framt starfað hjá Orf Líf­­tækni og hjá Íslenskri erfða­grein­ingu en hún er með dokt­ors­próf í líf­efna­fræði.

Bak­grunnur í vís­indum hefur reynst Auði vel í starfi hennar hjá Land­vernd enda þarf allt sem sam­tökin gera að byggja á vís­inda­grunni og sann­reyndum gögn­um. 

„Við breytum ekki heim­inum ein og við megum ekki ímynda okkur það en manni líður oft þannig. Eins og maður eigi bara einn að breyta heim­inum en við erum bara að gera það sem við get­u­m. Það eru rosa­leg for­rétt­indi að fá að búa í landi eins og Íslandi og fá að verja þessa rosa­lega fal­legu og ein­stöku nátt­úru sem við höfum hérna,“ segir Auður en hún seg­ist finna fyrir auknum byr með sam­tök­unum nú þegar sam­staðan um vægi lofts­lags­vand­ans er stöðugt að aukast. 

Hún segir að sífellt auð­veld­ara sé fyrir Land­vernd að fá nýja félaga til að ganga til liðs við sam­tökin en alls eru nú um 6.000 félagar skráð­ir. Auk þess sé nú mun auð­veld­ara fyrir sam­tökin að fá umfjöllun í fjöl­miðlum og fólk farið að leita í auknum mæli til þeirra.

„Það er að eiga sér stað mjög mikil vit­und­ar­vakn­ing og fólk skilur allt í einu hvað er mikil þörf á því að bregð­ast við. Þessu hefur hins vegar ekki endi­lega fylgt þekk­ing, þannig það er mjög mikið af fólki að tjá sig um lofts­lags­mál sem hefur kannski ekki þekk­ingu í grunn­inn. En við getum ekki gert þá kröfu að allir séu sér­fræð­ing­ar, fólk verður að fá að tjá áhyggjur sín­ar.“

Lofts­lagskvíði í 25 ár

Aðspurð hvort að hún upp­lifi von­leysi, nú þegar hver skýrslan á fætur annarri boðar geig­væn­legar og óaft­ur­kall­an­legar breyt­ingar á vist­kerfi heims­ins ef ekki verður tekið í taumana, svarar Auður að atburðir síð­asta árs hafi blásið henni von í brjósti.

„Ég var svona lofts­lagskvíða­krakki fyrir 25 árum, í fyrstu bylgj­unni þegar almenn­ingur var að gera sér grein fyrir lofts­lags­vand­an­um. Það var svo hræði­legt af því ég var alein og það var eng­inn sem hafði áhuga og það var eng­inn sem vildi gera neitt og það gerð­ist aldrei neitt. Ég er búin að vera í lofts­lagskvíða í yfir 20 ár og þung­lynd yfir því en svo allt í einu kemur Greta Thun­berg og allir fara að kveikja á per­unni. Þá fékk ég svo mikið orku­skot og ég varð svo bjart­sýn. Ég hugs­aði nú ger­ist þetta, við munum búa til betri heim! Alveg hræði­lega væmið sko“ segir Auður kímin og bætir þó við að nú sé aðeins byrjað að falla á bjart­sýn­ina. „Þegar maður sér hvað þetta er aðeins tal og litlar aðgerð­ir.“ 

Hún bendir á að Evr­ópu­sam­bandið hafi nýlega kynnt svo­kall­aðan evr­ópskan grænan sátt­mála, e. European Green Deal, sem Auður segir að sé að mörgu leyti léleg­ur. Ein af aðgerð­unum hafi verið að minnka notkun sýkla­lyfja sem Auður segir að sé gott mál en komi lofts­lags­málum ekk­ert við. 

Auk þess hafi verið lögð áhersla á rétt hverrar fjöl­skyldu til að hafa ekki áhyggjur af því að geta ekki hlaðið raf­magns­bíl­inn sinn hvar sem er. „Við erum ekki þar. Við erum að horfa á rosa­legar breyt­ingar á öllum okkar kerf­um. Breyta þarf öllu á ótrú­lega stuttum tíma og þá er það ekki for­gangs­at­riði að fólk þurfi ekki að hafa áhyggjur af því að það geti ekki hlaðið bíl­inn sinn.“

Aðgerða­á­ætlun rík­is­stjórn­ar­innar hvorki tíma­sett né magn­bundin

Auður áréttar þó að hér á landi sé enn meira tal og ennþá minna gert. „Eins og rík­is­stjórnin þreyt­ist ekki á að benda á þá er þetta miklu skárra heldur en það var fyrir tíð þess­arar rík­is­stjórn­ar, af því það var eig­in­lega ekki neitt gert. Það er mjög auð­velt að vera betra en ekki neitt. Með eina yfir­lýsta græn­ingja­flokk­inn á Íslandi í rík­is­stjórn ættum við að geta gengið miklu harðar fram. Sér­stak­lega vegna þess að nán­ast ekk­ert hefur verið gert hingað til.“

Hún bendir á að Ísland sé í mik­illi skuld. Íslensk stjórn­völd hafi gengið mjög hart fram um ald­ar­mótin í því að fá afslátt á los­un­ar­heim­ildir þar sem Ísland væri með end­ur­nýj­an­lega orku. Því þyrfti landið ekki að draga úr losun líkt og aðrar þjóðir heldur jafn­vel fá að auka við sína los­un. „Þetta hefur verið okkar við­horf. Við erum ekki hluti af þessum vanda og höfum því ekki brugð­ist við hon­um. Það eru stjórn­sýslu­legu ræt­urnar í þessu og það hefur tekið rosa­lega mikið á að snúa því við.“

Land­vernd hefur sem fyrr segir ekki hikað við að gagn­rýna opin­ber­lega aðgerðir núver­andi rík­is­stjórnar í lofts­lags­mál­um. „Það sem við höfum gagn­rýnt við aðgerða­á­ætl­un­ina, sem liggur fyrir núna, er að hún er hvorki tíma­sett né magn­bund­in. Það þýðir að það er eng­inn sem getur metið hvort að áætl­unin muni raun­veru­lega skila þessum 30 pró­senta sam­drætti fyrir 2030, sem Par­ís­ar­sátt­mál­inn kveður á um, eða hvort hún verði til þess að við náum kolefn­is­hlut­leysi fyrir 2040. Þannig að það að hafa hvorki tíma­setn­ing­ar, nema bara á örfáum aðgerð­um, né upp­lýs­ingar um hversu miklum sam­drætti í losun hver aðgerð á að skila þýðir að það er engin leið að meta aðgerð­irnar og við getum þá ekki sagt hvort að þetta dugi eða ekki.“

Auður segir jafn­framt að áætl­unin nái til allt of fárra geira sam­fé­lags­ins. Hún segir að ofurá­hersla sé lögð á orku­skipti í sam­göngum en of lítil áhersla lögð á fjöl­breytt­ari ferða­máta, þar á meðal almenn­ings­sam­göng­ur. Auður segir orku­skipti vissu­lega vera nauð­syn­legt skref en að það þurfi svo miklu fleira til. 

Til að mynda sé ekki verið að nýta fjár­mála­kerf­ið. Hún bendir á að tveir af þremur bönkum Íslands séu í rík­i­s­eigu og að líf­eyr­is­sjóð­irnir eigi í nán­ast öllum fyr­ir­tækjum á Íslandi og því væri einkar auð­velt að knýja bæði bank­ana og líf­eyr­is­sjóð­ina til að þess að fjár­festa í grænum lausn­um. Hún bendir á að þetta væri auð­veld aðgerð og þyrfti ekki að kosta ríkið neitt. Þetta væri bara laga­setn­ing. 

Bændur gætu orðið nátt­úru­vernd­arar

Enn fremur hefur Land­vernd gagn­rýnt að ekk­ert sé tekið á land­bún­aði í aðgerða­á­ætl­un­inni þó að land­bún­aður feli í sér 23 pró­sent af þeirri losun sem stjórn­völd eru ábyrg fyrir gagn­vart Par­ís­ar­sátt­mál­an­um. Auður segir að þar sem ríkið reki í raun íslenskan land­bún­að, sökum þess hve háður land­bún­að­ur­inn er rík­is­styrkj­um, þá væri mjög auð­velt fyrir ríkið að taka á land­bún­að­inum og hjálpa honum að losa miklu minna. 

Eitt af því sem Land­vernd hefur stungið upp á til að draga úr losun frá land­bún­aði er að draga úr fram­leiðslu dýra­af­urða. „Ég held að lang­flestir séu sam­mála um að við viljum hafa byggð í land­inu. Við viljum að bændur geti búið á býlum sínum og stundað þar atvinnu sem þeir eru ánægðir með. Það er hægt að opna styrkja­kerfið en það er mjög afurða­miðað nún­a,“ segir Auður og bendir á að þær afurðir sem ríkið hefur ákveðið að megi fram­leiða séu dýra­af­urð­ir, tómat­ar, paprikur og gúrk­ur. 

„Þessu styrkja­kerfi má mjög auð­veld­lega breyta þannig að bændur gætu haft val um hvaða starf­semi þeir vildu hafa á býlum sín­um, þar sem styrkja­kerfið myndi þá ekki mið­ast ein­göngu við fast­mót­aða flokka afurða. Einnig er hægt að ímynda sér­ að bændur geti orðið nátt­úru­vernd­ar­ar, að bændur fái hlut­verk við að stuðla að nátt­úru­vernd og end­ur­heimt vist­kerfa í kringum land­ið,“ segir Auð­ur.

Vöxtur getur ekki verið enda­laus

Mikil umræðu hefur skap­ast á síð­ustu miss­erum um mik­il­vægi þess að auka raf­orku­fram­leiðslu til að mæta kom­andi þörf á næstu árum. Land­vernd hefur hins vegar talað fyrir því að hægt sé að fara aðrar leiðir en þá að auka stöðugt fram­leiðslu, til að mynda með skyn­sam­ari nýt­ingu á raf­orku. 

„Sam­orka talar mjög mikið um það að við verðum að auka raf­orku­fram­leiðslu af því við verðum að halda þrjú pró­sent hag­vexti næstu 30 árin. Við getum ekki haldið þrjú pró­sent hag­vexti í kerfi þar sem eðl­is­fræðilög­málin eru eins og þau eru í okkar heimi. Þar sem nátt­úru­auð­lindir eru end­an­legar en ekki enda­laus­ar. Í þeim heimi getur ekki verið enda­laus vöxt­ur. Þetta er svo rök­rétt að allir ættu að skilja það. En við höfum bent Sam­orku á þetta margoft, að þeir séu að byggja sínar raf­orku­spár á þrjú pró­sent hag­vexti og það bara geti ekki gengið ef við erum að horfa á þennan heim sem við lifum í.“

Auður minnir á að umhverf­is­væn­asti kost­ur­inn sé að spara orku. Hún segir að hægt sé að spara orku með því að ein­angra bygg­ingar bet­ur, nota bíl­ana okkar minni, byggja minni hús og svo fram­veg­is. Hún segir jafn­framt að það séu töp í kerf­inu sem hægt sé að vinna á móti og enn fremur sé hægt að nýta glat­varma til að fram­leiða raf­orku.

80 pró­sent af orkunni fer til erlendra fyr­ir­tækja 

Auður bendir enn fremur á að mik­ill meiri­hluti þeirrar raf­orku sem fram­leidd er hér á land fari til erlendra stór­fyr­ir­tækja. 

„Síð­ast­liðin 30 ár hefur Land­vernd reynt að hamla á móti stór­iðju­væð­ingu Íslands. Við erum stór­iðju­þjóð og við þurfum að gera okkur grein fyrir því að við erum hérna með risa­stór alþjóð­leg fyr­ir­tæki sem eru mjög ofar­lega á listum yfir verstu fyr­ir­tæki í heim­inum þegar kemur að umhverf­is­málum og fram­komu við fólk í öðrum heims­hlut­um. Þannig að við erum ekki eins flott og fín og við höldum oft að við séum, það er búið að stór­iðju­væða okk­ur,“ segir Auður og bendir á að það hafi reynst sam­tök­unum erfitt að gera það að almennri þekk­ingu að 80 pró­sent af þeirri raf­orku sem fram­leidd er á Íslandi fari til erlendra stór­iðju­fyr­ir­tækja. „Þetta eru svaka­legar tölur og það er skrítið að við gerum okkur ekki grein fyrir þessu.“ 

Í kjöl­farið berst talið að því hver staðan sé á Hval­ár­virkjun í Ófeigs­firði á Ströndum og mögu­legri frið­lýs­ingu Dranga­jök­ul­svíð­erna. Auður segir að frið­lýs­ingin sé í patt­stöðu hjá Umhverf­is­stofnun og kæra Land­verndar sem snýr að fram­kvæmda­leyfi virkj­ana­að­ila þurfi að bíða þar til nið­ur­staða dóm­stóla um landa­merkja­deilur á svæð­inu fæst. 

„Í fyrra­vor skil­aði Nátt­úru­fræði­stofnun Íslands lista yfir svæði sem hún telur að þurfi á vernd að halda og telur að Alþingi eigi að frið­lýsa, en Nátt­úru­fræði­stofnun á að gera þetta á 5 ára fresti. List­inn er búin að liggja hjá Umhverf­is­stofnun síðan en hún á að vinna úr mál­inu svo umhverf­is­ráð­herra geti lagt list­ann fyrir Alþingi. Þegar þú ert með svona mik­il­vægt svæði og svona mik­il­væg nátt­úru­verð­mæti í húfi þá verðum við að vinna hratt og við verðum að skilja að svona búrókrasíu­hringir geta ekki gengið enda­laust fyrir sig. Nátt­úru­fræði­stofnun er búin að skila sínu áliti og þetta verður að fá að kom­ast til Alþingis svo þingið geti sagt: „Nei við erum ósam­mála Nátt­úru­fræði­stofnun Íslands.“ Hvernig í ósköp­unum sem þau ætla að rétt­læta það, eða: „Já, við viljum láta frið­lýsa þessi svæð­i.“ Staðan á frið­lýs­ing­unni er sem sagt sú að málið er fast hjá Umhverf­isstofnun og ég veit ekki út af hverju,“ segir Auð­ur.

Frið­lýs­ing Dranga­jök­ul­svíð­erna gæti gert út um hug­myndir um Hval­ár­virkjun en Land­vernd hefur enn fremur kært fram­kvæmda­leyfi sveit­ar­stjórnar Árnes­hrepps fyrir fyrsta áfanga virkj­un­ar­inn­ar. Land­eig­end­ur meiri­hluta Dranga­vík­­ur í Árnes­hreppi á Strönd­um hafa einnig kært fram­­kvæmda­­leyfið auk deil­i­­skipu­lags.

Ekki aftur snúið

Á meðan dóms­mál land­eig­enda stendur yfir hefur umfjöllun um kæru Land­verndar hjá úrskurð­ar­nefnd umhverf­is- og auð­linda­mála verið frestað. „Við getum ekki farið fyrir dóm­stóla fyrr en land­eig­endur gera það þar sem þeir eru aðilar að máli. Okkur finnst að það verði ein­hver að fá að tala fyrir nátt­úr­una. Það þarf að ein­hver að vera aðili máls fyrir nátt­úr­una en dóm­stólum finnst það ekki. Það eru bara ein­hverjir sem geta grætt pen­ing sem eru aðilar máls, sem hafa lögvarða hags­muni. Nátt­úran hefur ekki lögvarða hags­muna, sam­kvæmt þessu, og það finnst okkur vera klárt brot á Árós­ar­sátt­mál­an­um.“ 

Úrskurð­ar­nefndin hefur nú þegar hafnað kröfu Land­verndar um að fram­kvæmdir virkj­ana­að­ila yrðu stöðv­aðar á meðan málið er tekið fyrir hjá nefnd­inni. Því segir Auður að ef nefndin ætli að úrskurða að fram­kvæmd­ar­leyfið sé ekki gilt þá þurfi það að ger­ast nú á þessum vetri. „Ef þau draga þetta á lang­inn, fram á vor, þá geta fram­kvæmda­að­il­arnir byrjað fram­kvæmd­ir. Þegar þeir eru byrj­aðir að leggja vegi þarna þá eru þeir byrj­aðir að rústa víð­ernum og þá verður ekki aftur snú­ið,“ segir Auð­ur.

Sárin eftir Kára­hnjúka­virkj­un 

Í áliti Skipu­lags­stofn­unar á umhverf­is­á­hrifum Hval­ár­virkj­unar segir að virkj­unin muni hafa veru­leg nei­kvæð áhrif á ásýnd, lands­lag og víð­erni þrátt fyrir þær mót­væg­is­að­gerðir sem fram­kvæmda­að­ili fyr­ir­hug­ar. Stofn­unin segir að í fram­kvæmd­unum felist umfangs­mik­illi skerð­ing óbyggðs víð­ernis auk mik­ils inn­grips í vatnafar svæð­is­ins.

Aðspurð hver áhrif slíks umhverf­is­mats séu í raun segir Auður að eins og staðan sé núna þá virð­ist umhverf­is­mat í reynd ekki skipta máli. Þar sem sá sem gefur út fram­kvæmd­ar­leyf­ið, sem í mörgum til­fellum eru sveit­ar­fé­lög­um, fer ekki eftir nið­ur­stöðu umhverf­is­mats­ins. 

„Þetta er klárt brot á Evr­óputil­skipun sem við áttum að inn­leiða 2014 en höfum enn ekki gert, lík­lega þar sem fram­kvæmda­að­ilar eru svo mikið á móti því að umhverf­is­mat liggi til grund­vallar ákvörð­unum um leyf­i,“ segir Auður og því geti í raun eng­inn sagt nei við fram­kvæmdum í dag nema sveit­ar­fé­lögin sjálf. 

Hún bendir enn fremur á að sveit­ar­fé­lögin séu oft mjög sam­tvinnuð fram­kvæmd­un­um, fái oft mikið fjár­magn í gegnum fast­eigna­gjöld fyrir fram­kvæmd­irnar eða lof­orð um mikla starf­semi innan sveit­ar­fé­lags­ins í stuttan tíma og því erfitt fyrir sveit­ar­fé­lögin að veita ekki fram­kvæmda­leyf­i. 

Auður rekur þessa „göll­uðu lög­gjöf“ um umhverf­is­mat til Kára­hnjúka­virkj­un­ar. Áður fyrr hafi ákvörðun Skipu­lags­stofn­unar um umhverf­is­mat verið bind­andi en eftir að stofn­unin hafi kom­ist að þeirri nið­ur­stöðu að virkj­un­ar­að­ilar ættu ekki að fá fram­kvæmd­ar­leyfi fyrir Kára­hnjúka­virkjun hafi stjórn­völd tekið sig til og breytt lög­un­um. Skipu­lags­stofnun hafi þá misst þetta vald til að segja já eða nei. Nú er úrskurður stofn­un­ar­innar aðeins álit en ekki bind­andi ákvörð­un.

„Svo er búið að reyna setja plástra á þetta kerfi sem er gallað út af þess­ari breyt­ingu en þeir virka ekki því grunn­hug­myndin er röng, þetta gengur ekki svona. Sárin sem Kára­hnjúka­virkjun skilur eftir sig, þau eru enn þá galop­in.“

Gengið lengra í til­lögum stjórn­laga­ráðs

Aðspurð um hvort Land­vernd sé fylgj­andi nýrri stjórn­ar­skrá segir Auður að sam­tökin sjái ekki ástæðu til að hverfa frá til­lögum stjórn­laga­ráðs sem þjóðin hafi nú þegar sam­þykkt.

„Við skrif­uðum umsagnir um þau drög sem for­sæt­is­ráð­herra lagði fram um stjórn­ar­skrár­á­kvæði um umhverf­is­vernd og auð­lindir í nátt­úru Íslands í maí síð­ast­liðn­um. Okkur þóttu þær breyt­ingar ganga tölu­vert skem­ur, bæði fyrir nátt­úru og fyrir almenn­ing, en til­lögur stjórn­laga­ráðs. Þar á meðal var ekki fjallað um þátt­töku­rétt almenn­ings þegar kemur að umhverf­is­málum í ákvæðum for­sæt­is­ráð­herra. Við sjáum enga ástæðu til að ganga skemur en í þeim til­lögum sem þjóðin hefur sam­þykkt. Annað varð­andi stjórn­ar­skrána höfum við ekki verið beitt okkur fyrir þar sem við ein­blínum ein­ungis á umhverf­is­mál.“

Á síð­asta ári stig­mögn­uð­ust þær raddir sem kallað hafa eftir rót­tæk­ari aðgerðum í lofts­lags­málum og telja margir að í raun dugi ekk­ert minna en algjörar kerf­is­breyt­ing­ar. Aðspurð hvort að hún telji að almenn­ingur sé til­bú­inn í slíkar breyt­ingar segir Auður það vera einu leið­ina. 

„Stjórn­mála­fólk er ekki að fara gera þetta, það er enn eitt sem maður verður að taka undir með Gretu Thun­berg. Við verðum að krefj­ast þess að þau geri það, öðru­vísi verða engar breyt­ing­ar. Stjórn­mála­fólk og við­skipti eru flækt saman og því er stjórn­mála­fólk ekki að fara setja neinar raun­veru­legar hömlur á við­skipti eða fyr­ir­tæki. Þau eru ekki fara að hægja á hag­vexti nema við komum og segjum við verðum að beita öðrum leiðum til að mæla vel­sæld í sam­fé­lag­inu. Við þurfum að segja að við séum til­bú­in, að við munum ekki rísa upp á aft­ur­fæt­urna þegar umferð einka­bíla verður tak­mörkuð eða þegar meira fjár­magn er sett í almenn­ings­sam­göng­ur. Það er það sem stjórn­mála­fólk er svo hrætt við að ein­hver verði móðg­að­ur, ein­hver verði reið­ur, ein­hver mót­mæli. Þetta eru sárs­auka­fullar aðgerð­ir. Við þurfum að breyta öllu og breyt­ingar eru sárs­auka­full­ar. Þetta er ekki að fara ger­ast þannig að allir séu sátt­ir.“

Auður ítrekar jafn­framt að ef þetta er ekki gert núna þá verði þetta mun dýr­ara og erf­ið­ara seinna. Hún bendir á pistil Stefán Gísla­sonar umhverf­is­stjórn­un­ar­fræð­ings um mik­il­vægi skjótra aðgerða í end­ur­heimt vot­lend­is. 

„Eins og þetta er núna þá er vot­lendið að losa gróð­ur­húsa­loft­teg­undir út í and­rúms­loftið á meðan við getum ekki komið okkur saman um hver á að borga fyrir end­ur­heimt vot­lend­is. End­ur­heimt vot­lendis er lang ódýrasta lofts­lags­að­gerðin sem við getum farið í og á meðan við erum að ríf­ast þá bara losna og losna gróð­ur­húsa­loft­teg­und­ir. Ef við bíðum til 2029 með það að fylla upp í skurð­ina þá erum við búin að losa í 9 ár í stað þess að spara losun um jafn mörg ár. Þetta er ein­falt dæmi til að skilja hvað það skiptir rosa­lega miklu máli að grípa strax til aðgerða.“

2020 verði stórt ár

Að lokum seg­ist Auður vera spennt fyrir árinu 2020 en hún telur að þetta verði stórt ár fyrir sam­tök­in. „Ég held að 2019 hafi verið upp­takt­ur­inn fyrir 2020. Á árinu 2020 munu hlut­irnir ger­ast og þetta verður rosa­lega stórt ár. Það verður stór COP ráð­stefna, lofts­lags­ráð­stefna Sam­ein­uðu þjóð­anna, en þar á að taka stórar ákvarð­an­ir. Þá eru liðin fimm ár frá Par­ís­ar­sátt­mál­an­um, þannig við eigum að vera farin að sjá að eitt­hvað hafi gerst. Spárnar núna benda til þess að þó að það hafi verið sam­dráttur í kola­notkun 2019 en talið er að notk­unin auk­ist aftur árið 2020. Við erum að fara sjá hvað þetta er ein­hvern veg­inn von­laust held ég. Að við séum ekki að ráð­ast að rót vand­ans sem er kerfið og hugs­un­ar­hátt­ur­inn okk­ar. Við þurfum að breyta um hugs­un­ar­hátt og gild­is­mat, breyta okkur í grunn­inn. Við getum ekki bara alltaf verið með þessa lélegu plástra.“

Hún segir jafn­framt að á árinu 2020 muni örlaga­stundin í mál­efnum Hval­ár­virkj­unar renna upp. „Þeir munu fara af stað að leggja veg­ina bara næsta vor nema það komi eitt­hvað til sem stöðvar þá. Ef úrskurð­ar­nefnd umhverf­is- og auð­linda­mála eða dóm­stólar eru ekki þeir aðilar þá veit ég ekki hverjir það geta ver­ið. Þannig þetta verður stórt ár fyrir okkar mál­efna­svið.“