Þær eru slá­andi frá­sagnir kvenna af erlendum upp­runa sem Kjarn­inn birti í dag í tengslum við #metoo-­bylt­ing­una.

Raunar hafa þær allar verið slá­andi frá­sagnir mis­mun­andi kvenna­stétta sem birst hafa þjóð­inni jafnt og þétt frá því stjórn­mála­konur riðu á vaðið í lok nóv­em­ber. Frá­sagnir sem hafa lagst eins og snjó­flóð yfir það sem talið var vera það sam­fé­lag heims­ins sem lengst er komið í jafn­rétt­is­mál­um. Það var og.

Sögur kvenn­anna sem birt­ust í dag skera sig þó úr að því leiti að við hin, sem erum íslensk að upp­runa, flest ljós á hör­und og þétt­vafin okkar fjöl­skyldu- og vina­neti, getum ekki tengt við þær með sama hætti og hinar frá­sagn­irn­ar.

Sögur stjórn­mála­kvenna, íþrótta­kvenna og kvenna í atvinn­u-, fræða- og lista­sam­fé­lag­inu, voru hörmu­leg­ar. En þær voru þannig að við lestur þeirra gat hver ein­asta kona á land­inu séð sjálfa sig, vin­konur sínar eða fjöl­skyldu sína í hlut­verki per­sóna frá­sagn­anna. Það sem hefur einmitt helst komið út úr bylt­ing­unni er sam­hug­ur­inn, sam­stað­an, skiln­ingur á umfang og víð­feðmi vand­ans. Hvað hann hefur orðið hvers­dags­legur og því miður eðli­legur hluti af veru­leika íslenskra kvenna. Við höfum allar verið þarna.

Ekki aðeins ofríki karla heldur ras­ismi

En við skiljum ekki ein­semd­ina, von­leysið og varn­ar­leysið sem felst í því að verða undir í sam­fé­lagi þar sem tengsla­netið er veikt. Þar sem tungu­málið er fram­andi. Þar sem menn­ingin er fram­andi. Þar sem allir hinir virð­ast vera ein fjöl­skylda sem þú stendur utan við. Við getum ekki tengt með sama hætti við frá­sagnir kvenna af erlendum upp­runa af því þær eru ekki okkar sög­ur. Þær eru verri en okkar sög­ur.

Frá­sagnir kvenn­anna lýsa mansali, nauðg­un­um, and­legu og lík­am­legu ofbeldi, nauð­ung, mis­munun og nið­ur­læg­ingu. Þær sýna fram á algjöran van­mátt, varn­ar­leysi og úrræða­leysi.

Í þeim er ekki aðeins sýnt fram á vanda kvenna sem eru beittar ofríki af karl­mönn­um, þó sann­ar­lega sé það þannig í frá­sögnum kvenn­anna. Í þeim krist­all­ast ekki síður hreinn og beinn ras­ismi íslensku þjóð­ar­inn­ar. Þess vegna eru þær verri en það sem við höfum séð hingað til.

Kon­urnar á bak við yfir­lýs­ing­una og frá­sagn­irnar sem birtar voru í dag lýsa kerf­is­bundnum for­dóm­um. Upp­lifun sinni af því að leita sér aðstoðar stjórn­sýslu sem sýnir þeim van­virð­ingu. Upp­lifun af vinnu­stöðum þar sem komið er fram við þær eins og þriðja flokks borg­ara. Þær lýsa sam­fé­lagi þar sem eng­inn leggur sig fram við að kynn­ast þeim, hjálpa þeim, vernda þær. Eng­inn. Ekki nágrann­ar, ekki vinnu­fé­lag­ar, ekki neinn.

Á ekki að koma á óvart

Eins sárt og það er að lesa frá­sagn­irnar þá koma þær ekki á óvart. Þótt fæst séum við að beita konur af erlendum upp­runa ofbeldi eða níð­ast á þeim í leik og starfi þá þekkjum við sann­ar­lega for­dómana. Alltof oft heyrum við gömlu tugg­urnar um að konur af erlendum upp­runa hafi verið keyptar, séu svart vinnu­afl eða vænd­is­kon­ur. Alltof oft lesum við kvart­anir um konur af erlendum upp­runa sem eru búnar að vera hér það lengi að þær eigi bara að hunskast til að læra almenni­lega íslensku. Slíkar athuga­semdir um stöðu eða getu þess­ara kvenna eru aldrei settar fram af umhyggju eða áhyggjum af hlut­skipti þeirra. Svona athuga­semdir eru upp­hafn­ing á eigin stöðu og yfir­burð­um. Dæmin eru ótelj­andi og eflaust oft sett fram í hugs­ana­leysi. En núna, þegar við vitum að þessir for­dómar kynda undir ótrú­legt mis­rétti, hvað ætlum við eig­in­lega að gera?

Eitt af því sem #metoo-­bylt­ingin hefur áorkað er almenn vit­und­ar­vakn­ing meðal karl­manna um klúrt orð­færi og nið­ur­lægj­andi athuga­semdir í garð kvenna. Flestir karl­menn kann­ast við að hafa heyrt slíkar athuga­semdir frá kyn­bræðrum sínum án þess að hafa gripið inn í eða gert nokk­uð. Margir þeirra skilja núna að þessi létt­væga með­virkni var lík­lega til þess fall­inn að styrkja þá skoðun skemmdu eplanna í þeirra hópi að þessi hegðun væri ásætt­an­leg.

Í til­felli kvenna af erlendum upp­runa þá snýst þetta ekki um vit­und­ar­vakn­ingu á meðal hins þögla meiri­hluta „góðra“ karl­manna heldur okkar allra.  Ef við höldum áfram að sam­þykkja athuga­semda­laust þessa for­dóma, þetta orð­færi, þessa nið­ur­læg­ingu og förum ekki að koma fram við kon­ur, hvaðan sem þær kunna að koma, af þeirri virð­ingu sem þær eiga skilið þá erum við hluti af vand­an­um, ekki lausn­inni.

Hvað ætlum við að gera?

Síðan er það stóra spurn­ing­in. Hvernig ætlum við að verja þessar kon­ur? Það að við horf­umst í augu við eigin for­dóma og hættum allri með­virkni gagn­vart for­dómum ann­arra er vissu­lega skref í rétta átt.

En við þurfum einnig atbeini stjórn­valda. Allar stofn­an­ir, hvort sem um er að ræða í lög­gæslu, vinnu­eft­ir­liti, verka­lýðs­hreyf­ingum eða öðru, þurfa - rétt eins og við - að horfast í augu við eigin for­dóma og veita þessum konum vernd. Það þarf að grípa utan um þær og gera full­nægj­andi ráð­staf­anir svo þær þekki hver ein og ein­asta allan þann rétt sem þær eiga hér á landi, hvert þær og börn þeirra geti leitað lendi þau í hvers kyns vanda og að þar sé fólk sem trúir þeim og treyst­ir.

Sam­fé­lög eru dæmd af því hvernig þau koma fram við þá sem minnst mega sín, þá sem eru varn­ar­lausir og þá sem þurfa skjól. Hvernig sam­fé­lagi vilt þú búa í?