Styðja konur sem vilja skara fram úr

Sheree Atcheson ólst upp í Belfast, höf­uð­borg Norð­ur­-Ír­lands, en hún var ætt­leidd frá Sri Lanka þegar hún var þriggja vikna göm­ul. Eftir að hún kláraði B.A.-­próf í tölv­un­ar­fræði og byrj­aði á vinnu­mark­að­inum varð hún stöðugt með­vit­aðri um þá stað­reynd að það hall­aði veru­lega á konur innan tækni­geirans. Þegar hún var í skóla í Belfast voru 100 manns með henni í námi en aðeins tíu af þeim voru konur en það var ekki fyrr en hún byrj­aði að vinna og fann sér­stak­lega fyrir kynja­ó­jafn­væg­inu. Á þeim tíma komst hún í kynni við sam­tökin Women Who Code, alþjóð­leg sam­tök fyrir konur og alla þá sem skil­greina sig sem konur innan tækni­geirans. Sam­tökin styðja við konur sem vilja skara fram úr í tækni­störfum og jafn­framt vinna að því að auka sýni­leika kvenna innan tækni­geirans.

Sheree gekk til liðs við sam­tökin árið 2013 en þá voru þau með höf­uð­stöðvar í San Francisco og félags­konur voru um 5000 tals­ins. Sheree segir að það hafi skipt hana máli að vera hluti af sam­tökum sem ekki séu rekin í hagn­að­ar­skyni og að aðild að félag­inu væri ókeyp­is. Því það er henni mik­il­vægt að félags­gjöld séu ekki hindrun fyrir fólk með ólíkan efna­hags­legan bak­grunn. „Vegna þess að hæfi­leikar eru alls staðar en tæki­færi eru það ein­fald­lega ekki,“ útskýrir Sher­ee.

Hún varð fljót­lega sendi­herra sam­tak­anna í Bret­landi en hún stofn­aði útibú sam­tak­anna í Belfast, Bristol, Lund­únum og Edin­borg. Undir leið­sögn Sheree stækk­uðu sam­tökin úr engu í Bret­landi í nú allt að 9000 með­limi. Hún segir helsta kost sam­tak­anna vera að þau aðlagi sig að aðstæðum á hverjum stað. Á hverjum stað eru stað­bundin teymi sem vita hvað virkar á hverjum stað, til dæmis hvaða fyr­ir­tæki sam­tökin geta starfað með og hvaða sér­fræð­inga hægt sé að fá til að halda fyr­ir­lestra og nám­skeið. Hún segir að hlut­verk sam­tak­anna sé ekki aðeins að hjálpa konum að þróa hæfi­leika sína og færni í vinnu heldur að búa til sam­fé­lag. Hún segir að erfitt geti reynst fólki sem til­heyrir minni­hluta­hópum að koma inn á vinnu­markað og geti slíkt haft fælandi áhrif. Hún bendir því á að það geti verið mjög vald­efl­andi að vera hluti af hópi sem ein­stak­lingur sam­svarar sig með.

Nú eru 167.000 konur um allan heim félagar í Women Who Code. Sam­tökin hafa veitt skóla­styrki fyrir millj­ónir Banda­ríkja­dala til kvenna í tækni­geir­anum og eru þau nú með útibú í yfir 60 borgum en til stendur að opna mun fleiri.

Fjöl­breytt­ari hópur býr til heild­stæð­ari lausnir

Vinna Sheree felst meðal ann­ars í því að fræða fólk um mik­il­vægi þess að inn­leiða ólík sjón­ar­mið inn í fyr­ir­tæki, með því að meðal ann­ars ráða ein­stak­linga með fjöl­breyttan bak­grunn og styðja við minni­hluta­hópa innan fyr­ir­tækja. Sheree segir að þetta snú­ist að miklu leyti um að vera með­vit­aður um for­rétt­indi sín. Í fyr­ir­lestrum sínum bendir hún fólki á að það sé eng­inn að segja að mann­eskja hafi ekki lagt vinnu og metnað í að kom­ast á ákveð­inn stað en ljóst sé að ákveðnir sam­fé­lags­hópar eigi oft auð­veldra með að koma sér á fram­færi, fá fleiri tæki­færi og að láta í sér heyra. „Ég hef sann­ar­lega notið góðs af mínu upp­eldi og þeirri stað­reynd að ég er ætt­leidd. Annað fólk mun hafa notið góðs af því að vera ef til vill hvítt eða karl­kyns. Eða líkt og í mínu til­viki að vera gagn­kyn­hneigð. Það setur mig í ákveð­inn for­rétt­inda­hóp.“

Sheree segir það því sam­fé­lags­lega skyldu fyr­ir­tækja og sér­stak­lega þeirra sem eru í stjórn­un­ar­stöðu að taka tím­ann og hlusta á hvað fólk í minni­hluta­hóp hefur að segja. Hún segir jafn­framt að þessi vinna snú­ist ekki ein­ungis um að jafna kynja­hlut­fallið heldur um svo­kall­aða sam­tvinnun (e.inter­sect­iona­lity). Fyr­ir­tæki og fólk í stjórn­un­ar­stöðum þurfi einnig að líta til kyn­hneigð­ar, þjóð­erni, efna­hags­stöðu, getu og heil­brigði. Hún bendir á að það geti reynst fólki erfitt og óþægi­legt að breyta gömlum hugs­un­ar­mynstrum og vana en að á sama tíma geti það verið vald­efl­andi ferli sem geri stjórn­endur að betri leið­tog­um. „Sterk­ari leið­togar búa til betri fyr­ir­tæki og betri fyr­ir­tæki skapa betri vinnu­menn­ingu og svo fram­veg­is. Þetta er ein­fald­lega skyn­sam­leg­t,“ segir hún.

Sheree leggur því mikla áherslu á að fyr­ir­tæki og sam­tök hafi fjöl­breyttar fyr­ir­myndir í stjórn­un­ar­stöðum og ólíkt sam­safn af sam­starfs­mönn­um. „Tækni hefur ekki einn not­enda og því ætti fólkið sem býr hana til ekki að vera einn sam­fé­lags­hóp­ur,“ segir hún. Sheree nefnir sem dæmi að konur séu helm­ingur mann­kyns og það væri því mik­ill missir að auka ekki þátt þeirra í hug­bún­að­ar- og tækni­iðn­að­in­um. „Ef þú ert með teymi með báðum kynj­um, frá ólíkum bak­grunn og með fjöl­breytta mennt­un, þá ertu með mörg sjón­horn að vinna saman og þá er verið að skapa heild­ræna lausn. Lausn sem mætir ekki aðeins þörfum meiri­hlut­ans heldur mætir þörfum fleiri sam­fé­lags­hópa.“ 

Hún nefnir dæmi um snjall­símafor­rit sem var hannað til að fylgj­ast með með­göngu. Það kom upp atvik þar sem ófrísk kona var að nota for­ritið en hún missti síðan fóstrið en í for­rit­inu var ekki mögu­leiki að til­kynna for­rit­inu sjálfu að með­göng­unni væri lok­ið. Í stað­inn hélt konan áfram að fá til­kynn­ingar um stöðu með­göngu sinnar sem var lok­ið. Sheree bendir á að svo virð­ist sem teymið sem hann­aði for­ritið hafi ekki áttað sig á að þetta væri mögu­lega eitt­hvað sem gæti komið upp á með­göngu og því ekki gert not­enda kleift að velja þann mögu­leika. Hún segir þetta dæmi sýna hversu mik­il­vægt það sé að tækni­geir­inn taki með í reikn­ing­inn sjón­ar­mið fleira fólks, hvort sem það séu sjón­ar­mið kvenna, hinsegin fólks eða ein­stak­linga af ólíkum lit­ar­hætti. Það sé nauð­syn­legt til að skapa bestu tækni­legu lausn­ina og not­enda­upp­lifun­ina.

Óþægi­legt að horfast í augu við eigin for­rétt­indi

Sheree ólst upp í Norð­ur­-Ír­landi en hún heim­sótti fæð­ing­ar­stað sinn í Sri Lanka fyrir tveimur árum síð­an. Þar hitti hún móður sína og sá við hvaða aðstæður hún býr. Jafn­framt kynnt­ist hún systur sinni sem gift­ist þegar hún var 16 ára göm­ul. Sheree segir að sú ferð hafi varpað ljósi á aðstöðumun hennar og líf­fræði­legu fjöl­skyldu hennar og að eftir ferð­ina hafi hún þurft að setj­ast niður og horfast í augu við eigin for­rétt­indi. Hún segir að til þess að skilja eigin for­dóma og for­rétt­indi þurfi hver og einn að setja sig í spor ann­arra. „Við getum ekki vaxið ef við förum aldrei út fyrir þæg­ind­ara­mmann. Ef hlut­irnir eru alltaf auð­veldir þá þróar þú ekki kunn­áttu þína.“

En hvernig er að vera á sama tíma í for­rétt­inda­stöðu og í minni­hluta­hóp innan ákveð­ins geira? Sheree segir að það að vera bæði kona og að vera af öðrum lit­ar­hætti en hvítum jað­ar­setji hana innan tækni­heims­ins. En á sama sé hún í miklum for­rétt­inda­hóp vegna félags­legra aðstæðna – með hennar menntun og tæki­færi sem henni hafa hlotn­ast.

Það verður seint sagt að Sheree sitji auðum höndum en hún hefur haldið fyr­ir­lestra um heim allan á fjölda ráð­stefna. Hún skrifar jafn­framt fyrir tíma­ritið For­bes, starfar sem fyrr segir hjá Deloitte við að styðja við minni­hluta­hópa og gera fjöl­breyttar fyr­ir­myndir sýni­legar innan fyr­ir­tæk­is­ins og auk þess er hún nú alþjóð­legur sendi­herra Women Who Code. En þrátt fyrir allt segir hún að ennþá komi stundir þar sem hún gengur inn í her­bergi – þar sem hún er jafn­vel aðal­fyr­ir­les­ari kvölds­ins – að þá séu allir í salnum hvítir karl­menn. Hún segir því að tækni­geir­inn sé enn nokkuð eins­leitur og það reyni and­lega á að vera sífellt „sú eina“.

Tækni­iðn­að­ur­inn breyt­ist hægt – en breyt­ist þó

En telur Sheree að tækni­geir­inn hafi breyst síðan hún byrj­aðir að vinna með Women Who Code árið 2013. Hún svarar þeirri spurn­ingu á þann veg að fjöl­breyti­leik­inn innan fyr­ir­tækja sé að aukast og iðn­að­ur­inn sé að breyt­ast en að það ger­ist hægt. Þó megi benda á að frá því að hún byrj­aði í sam­tök­unum fyrir fimm árum hefur félags­mönnum fjölgað úr 5.000 í 167.000.

Á sama tíma eru konur aftur á móti aðeins einn af hverjum fjórum starfs­mönnum í tækni- og hug­bún­að­ar­störfum í Bret­landi og er hlut­fallið enn lægra ef skoð­aðar eru tölur fyrir konur sem eru af öðrum lit­ar­hætti en hvít­um.

Sheree segir að umræðan um mik­il­vægi fjöl­breyti­leika innan fyr­ir­tækja sé þó að aukast. Fleiri og fleiri fyr­ir­tæki séu að skapa starfs­gildi sem snúa að því að styðja við minni­hluta­hópa innan fyr­ir­tækja og auka fjöl­breytni. Hún starfar nú hjá Deloitte og sér um fjöl­breytni og félags­lega sam­lögun innan fyr­ir­tæk­is­ins. Starfið var sér­stak­lega sett á stokk fyrir hana og segir hún það vera sögu­legt að jafn stórt og alþjóð­legt fyr­ir­tæki hafi tekið það skref og sýnt for­dæmi. Hún segir það vera til marks um að fjöl­breyti­leiki sé til umræðu innan tækni­geirans þegar stjórn­endur fyr­ir­tækja eru byrj­aðir að taka ábyrgð á að auka fjöl­breytni innan fyr­ir­tækja. „Þegar stór­fyr­ir­tæki gera breyt­ingar þá fylgja aðrir eft­ir.“

Sheree nefnir annað dæmi um breyt­ingar sem hún hefur tekið eftir og það er að hún hafi verið valin til að vera fyrsti fyr­ir­les­ar­inn á UT-­mess­unni hér á landi. Það þýði að það sem hún fjall­aði um á fyr­ir­lestr­inum – fjöl­breyti­leika og félags­lega sam­lögun – skipti skipu­leggj­endur og styrkt­ar­að­ila ráð­stefn­unnar máli. Flestir ráð­stefnu­gestir mæti yfir­leitt á opn­un­ar­fyr­ir­lest­ur­inn og þetta sé því áhrifa­rík leið til að vekja fólk til umhugs­unar og ná fram breyt­ing­um. Hún segir að þetta sé að sýna vilja í verki og hvetur önnur fyr­ir­tæki til að gera slíkt hið sama.

„Það skiptir öllu máli að hafa umhverfi án aðgrein­ing­ar. Það er nauð­syn­legt að skapa umhverfi þar sem allir hafa mögu­leika á því að skara fram úr, vaxa og læra. Að skapa pláss fyrir raddir allra og að öllum líði eins og þeir til­heyra,“ segir hún.

Leiðir sem stjórn­endur fyr­ir­tækja geta farið

Sheree segir að stjórn­endur og leið­togar geti ráð­ist í fjölda aðgerða til að styðja við fólk í minni­hluta­hópum – litlar aðgerðir sem stór­ar. Hún segir að allir starfs­menn þurfi leið­bein­ingar og stuðn­ing og þá sér­stak­lega þeir sem séu í minni­hluta. Hún segir það því geta verið mjög vald­efl­andi að skapa sam­band milli fólks og sterk tengsla­net. Hún segir jafn­framt mik­il­vægt að skapa vinnu­stað sem henti sem flest­um, það sé meðal ann­ars hægt að gera með því að bjóða upp á sveigj­an­lega vinnu­tíma. Fólk sé með mis­mun­andi þarf­ir, til að mynda myndi sveigj­an­legur vinnu­tími henta fyrir úti­vinn­andi for­eldra, fólki sem er að kljást við and­leg og lík­am­leg veik­indi og svo mætti lengi telja. „Af því við getum ekki haldið áfram að horfa á alla starfs­menn með sömu aug­um, að allir vilji það sama og að allir séu eins.“

Sheree segir það einnig gríð­ar­lega mik­il­vægt að hafa sýni­legar fyr­ir­myndir upp allan stig­ann, frá efstu stjórn­enda­stöðum og niður í starfs­nema. „Það er mun auð­veld­ara að vera einn af fáum heldur en sá ein­i.“ Sem dæmi hafi rann­sóknir sýnt að því fjöl­breytt­ari sem aug­lýs­ingar fyr­ir­tækja eru því aðgengi­legra þykir fyr­ir­tæk­ið. Ef fólk af báðum kynj­um, fólk af ólíkum upp­runa sem og öðrum sam­fé­lags­hópum sem eru í minni­hluta innan ákveð­ins geira er í mark­aðs­efni fyr­ir­tæk­is­ins þá sé lík­legra að fleiri og fjöl­breytt­ari hópur sæki um vinn­una. Ef fleiri sjá tæki­færi í tækni­störfum þá verður auð­veld­ara að jafna kynja­hlut­fall og skapa fjöl­breytt­ari tækni­geira.

Auk þess tekur Sheree dæmi um litla aðferð sem geti haft mikil áhrif. Hún segir að hún taki alltaf fram per­sónu­for­nafn sitt á öllum nafn­spjöldum sínum og und­ir­skrift­um. Auk þess kallar hún eig­in­mann sinn maka til þess að kom­ast hjá því að nota kynjað nafn­orð. Hún segir að þetta sé leið til að taka til­lit til þeirra sem skil­greina sig kynsegin eða hinseg­in. „Ef þú getur gert eitt­hvað svo ein­falt sem er eng­inn vinna fyrir þig en gæti það breytt miklu fyrir aðra.“ 

Enn fremur leggur hún áherslu á að ef erfitt reyn­ist að skilja ákveðið sjón­ar­horn eða reynslu­heim þá sé best að spyrja og hlusta. „Eng­inn einn getur talað fyrir alla. Ég get ekki talað fyrir svartar konur og ég get ekki talað fyrir neinn frá LGBT+ sam­fé­lag­inu, þar sem ég er gagn­kyn­hneigð og sís. Þetta snýst um að skilja hvernig þú getur hlustað og breytt hug­ar­fari og aðferðum út frá því,“ segir hún.

Umkringja sig með ólíkum röddum

Sheree bendir á aðra ein­falda leið til að kynna sér ólík sjón­ar­mið og skyggn­ast inn í reynslu­heim ólíkra aðila. Það er að nota sam­fé­lags­mið­il­inn Twitter til að fylgja ólíkum mann­eskjum með fjöl­breyttan bak­grunn. Hún segir að til sé for­rit sem heitir Diversi­fyYo­ur­Feed en for­ritið skoðar Twitt­er-­reikn­inga og reiknar út kynja­hlut­fall þeirra sem reikn­ing­ur­inn fylg­ir. Þá er hægt að sjá hvort halli á annað hvort kynið og í kjöl­farið er hægt að fá upp­stungur um fólk til að fylgja. Hún segir jafn­framt að nú sé verið að bæta við for­ritið svo hægt sé að reikna út hvernig fylgj­endur skipt­ast eftir þjóð­ern­um. „Þetta snýst um að að vera með­vit­aður um þessa hluti. Það er svo mik­il­vægt að umkringja sig ólíkum rödd­um, því þannig lærir mað­ur.“

„Mér finnst Twitter frá­bær leið til að gera það vegna þess að þá er hægt að hafa sjón­ar­mið ann­arra á tíma­lín­unni þinni með því að smella á einn hnapp. Þú þarft ekki að hafa hitt mann­eskj­una áður eða þekkt hana á neinn hátt. Hún getur verið hinum megin á hnett­inum en þú fær samt að heyra sjón­ar­horn henn­ar.“ Sheree seg­ist gera þetta mik­ið, hún fylgir fjölda fólks sem skil­greinir sig hinsegin og mikið af konum af öðrum lit­ar­hætti en hvítum og þá sér­stak­lega svörtum kon­ur. „Ég er ekki hluti af þeirra sam­fé­lags­hóp og get því ekki skilið þeirra reynslu­heim en ég vil vita hvað ég get gert til að styðja við þessa hópa.“  Hægt er að fylgja S­heree á Twitt­er hér. 

Hvetja þarf fleiri sam­fé­lags­hópa að sækja hug­bún­að­ar­nám

Aðspurð segir Sheree það rétt að auka þurfi aðsókn í hug­bún­að­ar-, vef- og tækni­nám. Hún segir aðsókn­ina vera að aukast smá saman en hægt sé að gera enn bet­ur. Sér­stak­lega þurfi að reyna að jafna hlut­fall kynj­anna og jafn­framt að ná til fjöl­breytt­ari hópa fólks. „Við munum ekki fjölga kven­kyns for­rit­urum ef við hvetjum ekki fleiri stelpur til að for­rita,“ segir hún. Hún segir að það sé jafn­framt á ábyrgð stjórn­valda og skóla að sýna krökkum og ungu fólki með ólíkan bak­grunn, hvaða mögu­leikar og tæki­færi séu í boði. Enn fremur bendir hún á að tækni­nám sé snið­ugt nám í heim­inum dag, þar sem tækni sé aldrei að fara að vera minni hluti af lífi fólks en nú – í stað þess virð­ist tæknin verða sífellt inn­limaðri í líf okk­ar.

Hún ítrekar að það fylgir ekki ein­ungis sam­fé­lags­legur ávinn­ingur af því að auka fjöl­breytni innan tækni­geirans heldur einnig fjár­hags­legur ávinn­ing­ur. Því mis­mun­andi hópar hafa ólíkar hug­myndir um hvaða vanda­mál þurfi að leysa og hvern­ig. Því fjöl­breytt­ari teymi með ólík­ari ein­stak­ling­um, því mun heild­stæð­ari og betri verður lausn­in.