Nið­ur­staðan var sú að hér var rekið stórt fjöl­miðla­fyr­ir­tæki fyrir pen­inga huldu­manns árum saman án þess að gerð væri opin­ber grein fyrir aðkomu hans. Í milli­tíð­inni var meðal ann­ars farið í tækni­lega upp­stokkun á vef­miðlum fjöl­miðla­sam­stæð­unnar sem leiddi til þess að gamlar fréttir af DV, frá árunum eftir banka­hrun, urðu ekki lengur aðgengi­leg­ar. 

Á end­anum brast þó þol­in­mæðin gagn­vart tap­rekstri útgáf­unn­ar  og henni var rennt inn í Torg, útgáfu­fé­lag Frétta­blaðs­ins og fleiri miðla, fyrr á þessu ári. Það var við skoðun á þeim sam­runa sem Sam­keppn­is­eft­ir­litið krafð­ist þess að fá upp­lýs­ingar um hver hefði fjár­magnað DV. 

Hér að neðan verður þessi saga öll rak­in. 

Björn Ingi Hrafns­son smíðar fjöl­miðla­veldi

Mikil drama­tík var á fjöl­miðla­mark­aði á árinu 2017. Mest var hún í kringum Pressu­sam­stæðu Björns Inga Hrafns­son­ar, sem hafði árin á undan farið mik­inn og sankað að sér allskyns fjöl­miðlum oft með skuld­settum yfir­tök­um. Síð­asta yfir­takan var á tíma­rita­út­gáf­unni Birt­ingi í lok árs 2016 og eftir hana voru tæp­lega 30 miðlar í Pressu­sam­stæð­unni. Þeirra þekkt­­astir voru DV, DV.is, Eyj­an, Pressan, sjón­­varps­­stöðin ÍNN og tíma­­ritin Vikan, Gest­gjaf­inn, Nýtt líf og Hús og híbýli.

Í apríl 2017 var til­kynnt um að hlutafé Pressunnar yrði aukið um 300 millj­ónir króna og að sam­hliða myndi Björn Ingi stíga til hlið­ar. Sá aðili sem ætl­aði að koma með mest fé inn í rekst­ur­inn var Fjár­fest­inga­fé­lagið Dal­ur­inn, félag í eigu Róberts Wess­man, Árna Harð­ar­sonar og þriggja ann­arra manna, sem höfðu áður lánað Birni Inga. Með þeim var hópur ann­arra fjár­festa og svo virt­ist sem Pressu­sam­stæð­unni væri borg­ið.

Þessi hópur hefur eldað grátt silfur saman við Björgólf Thor Björg­ólfs­son árum sam­an, eða frá því að Róbert og Árni störf­uðu hjá Act­a­vis þegar Björgólfur Thor átti það félag að mestu. Birt­ing­ar­myndir þess hafa verið margs­kon­ar. 

Björgólfur Thor hefur ætið haldið því fram að hann hafi rek­ið Ró­bert fyrir að setja félagið á hlið­ina en Róbert hefur hafnað því. Björgólf­ur T­hor hefur meðal ann­­ars stefnt bæði Róberti og Árna til greiðslu skaða­­bóta ­fyrir mein­tan fjár­­­drátt og báðir aðilar hafa atyrt hinn á opin­berum vett­vang­i við hvert tæki­­færi árum sam­an. Deil­­urnar náðu síðan nýjum hæðum í haustið 2015 þegar í ljós kom að um 60 pró­­sent þeirra hluta­bréfa sem var að baki hóp­­mál­­sókn fyrr­ver­andi hlut­hafa Lands­­bank­ans gegn Björgólfi Thor voru í eigu félags­ ­sem Árni Harð­­ar­­son á. Björgólfur Thor sagði á heima­­síðu sinni að „fingraför þess­arra kump­ána [Ró­berts og Árna] hafa verið á mál­inu frá upp­­hafi“.

Þeir kump­án­ar, sem hafa und­an­farin ár ein­beitt sér að upp­bygg­ingu sam­heita­lyfja­fyr­ir­tæk­is­ins Alvogen, voru þarna, á árinu 2017, komnir á fullt í fjöl­miðla­geir­ann. 

DV og tengdir miðlar seldir fyrir huldufé

Þeir komust þó fljótt að því að mun meira vant­aði til þess að rétta af rekst­ur­inn en þeir höfðu talið áður. Um miðjan maí voru þeir hættir við aukna fjár­fest­ingu en áttu þó enn meiri­hluta hluta­fjár í sam­stæð­unni. Á sama tíma var kaupum Pressunnar á Birt­ingi rift og Dal­ur­inn keypti í kjöl­farið allt hlutafé þess fyr­ir­tæk­is. 

Drama­tík­inni var þó hvergi nærri lok­ið. Í byrjun sept­em­ber var til­kynnt að Sig­­­urður G. Guð­jóns­­­son hæsta­rétt­­­ar­lög­­maður hef­ði ásamt hópi fjár­­­­­festa keypt flesta lyk­ilmiðla Pressu­sam­stæð­unnar með hluta­fjár­aukn­ingu. Um var að ræða DV, DV.is, Press­una, Eyj­una, Bleikt, ÍNN og tengda vefi. Eftir í gamla eign­ar­halds­fé­lag­inu voru skildir hér­aðs­frétta­miðl­ar. For­svars­menn Dals­ins sögðu að þeir hefðu ekki vitað um þennan gjörn­ing fyrr en hann var afstað­inn. Verið væri að selja undan þeim eignir sem þeir ættu með réttu.

Í til­kynn­ingu frá Birni Inga sem send var út vegna þessa sagði að kaup­verðið væri „vel á sjötta hund­rað millj­ónir króna og er greitt með reiðufé og yfir­töku skulda.“

Ekki var gerð grein fyrir því hvernig kaupin voru fjár­mögn­uð.

Reyndi að greiða fyrir hlutafé með steikum

Eig­endur Dals­ins kærðu Björn Inga í kjöl­farið fyrir fjár­svik og sögðu hann hafa haft í hót­­unum við sig per­­són­u­­lega. Í yfir­lýs­ingu sem Árni Harð­ar­son sendi frá sér í febr­úar 2018 sagði að mark­mið þeirra hót­­ana hafi verið að kom­­ast hjá „skoðun opin­berra aðila á bók­haldi og fjár­­reiðum Press­unar og tengdra miðla.“ Þá sagði Árni að Björn Ingi hafi reynt að greiða fá að greiða fyrir hlutafé í Press­unni með steikum frá veit­inga­hús­inu Argent­ínu, að Björn Ingi hafi fengið per­­són­u­­lega greiddar 80 milj­­ónir króna þegar hann seldi allar eignir DV og Pressunnar og að í smá­skila­­boðum sem hann hafi sent Árna á kjör­degi í fyrra hafi Björn Ingi sagt: „Er núna að klastra saman rík­­is­­stjórn og langar að koma á friði okkar í mill­u­m“. 

Þar sagði enn fremur að hót­anir hefðu borist þegar Dal­ur­inn „vildi ekki láta hann per­­són­u­­lega fá meiri pen­ing[...]þegar hann sá að Dal­­ur­inn vildi ekki setja meiri pen­ing í að bjarga illa reknum einka­­banka hans í formi Pressunnar og[...]þegar Dal­­ur­inn vildi ekki láta hann fá hlutafé sitt í Press­unni eftir að hann seldi allar eigur þess.“

Í febr­úar 2020 gerði Hér­aðs­dómur Vest­ur­lands Birni Inga að greiða þrota­búi Pressunnar millj­ón­irnar 80, sem hann fékk greiddar eftir að Frjáls fjöl­miðlun keypti fjöl­miðla úr veldi hans, vegna þess að ekk­ert hafi bent til þess að Pressan hafi í raun skuldað honum pen­ing­anna. Um „ör­læt­is­gjörn­ing“ hafi verið að ræða. 

Það breytti því ekki að flestir miðlar fjöl­miðla­veldis hans höfðu verið seldir til Frjálsrar fjöl­miðl­ar. Eftir í eign­ar­safni Dals­ins var ein­ungis útgáfu­fé­lagið Birt­ing­ur, sem gaf út Mann­líf og nokkur tíma­rit. 

Ljóst var að nýir eig­endur fjöl­miðl­anna sem seldir voru í sept­em­ber 2017 vildu núa Dals­mönnum því um nas­ir. Skýrasta birt­ing­ar­mynd þess var að eign­ar­halds­fé­lagið utan um útgáfu­fé­lagið Frjálsa fjöl­miðlum var nefnt Dals­dal­ur. 

Skuldir upp á 759 millj­ónir króna

Birt­ingur er enn í eigu Dals­ins. Það félag er nú skráð í eigu Hall­dórs Krist­manns­son­ar, fram­kvæmda­stjóra hjá Alvogen og náins sam­starfs­manns Róberts Wessman og Árna Harð­ar­sonar til margra ára. Í mars 2020 dæmdi Lands­réttur að Frjáls fjöl­miðlun ætti að greiða Dalnum 15 millj­ónir króna auk vaxta vegna samn­ings sem gerður var í tengslum við kaupin á miðl­unum í sept­em­ber 2017. 

Birt­ingur tap­aði sam­tals 317 millj­ónum króna á árunum 2017 og 2018. Árs­reikn­ingur fyrir árið 2019 hefur ekki verið birt­ur. Það tap hefur að öllu leyti verið greitt af Daln­um.

Frjáls fjöl­miðlun hefur gengið enn verr. Kjarn­inn greindi frá því í lok októ­ber í fyrra að Dals­dal­ur, eig­andi útgáfu­fé­lags­ins, hefði skuldað tæp­lega 759 millj­ónir króna í lok árs 2018. Uppi­staða skuld­ar­innar var vaxta­laust lang­tíma­lán upp á alls 745 millj­ónir króna sem átti að greið­ast síðar en 2022. Skuld­irnar juk­ust um 270 millj­ónir króna á árinu 2018. 

Sig­urður G. Guð­jóns­son, skráður eig­andi Dals­dals, hefur aldrei viljað upp­lýsa um við hvern þessi vaxta­lausa skuld var. 

Rennt inn í Torg

Sig­urður hafði ráðið Karl Garð­ars­son, fyrr­ver­andi þing­mann Fram­sókn­ar­flokks­ins sem stofn­aði frí­blaðið Blaðið með Sig­urði árið 2005, sem fram­kvæmda­stjóra Frjálsrar fjöl­miðl­unar strax eftir kaupin á DV og tengdum miðlum haustið 2017. Karl sótti um stöðu útvarps­stjóra RÚV fyrr á þessu ári en var ekki ráð­inn. 

Rekst­ur­inn gekk hins vegar hörmu­lega og tapið var mik­ið. Á fyrstu fjórum mán­uðum starf­­­­sem­innar tap­aði félagið 43,6 millj­­­­ónum króna. Á árinu 2018 jókst tapið umtals­vert og var um 240 millj­­­­ónir króna. Sam­tals tap­aði fjöl­miðla­­­­sam­­­­stæðan því 283,6 millj­­­­ónum króna á 16 mán­uð­u­m. Ekki liggur fyrir hversu mikið tapið var 2019 em ljóst að það var umtals­vert. Sig­­­­urður sagði við RÚV í des­em­ber  að „rekst­­­­ur­inn er mjög erf­ið­ur­[...]þetta er búið að vera rekið með tapi frá árinu 2017.“

Þann 12. des­em­ber 2019 greindi Kjarn­inn frá því að Torg, útgáfu­­­­fé­lag Frétta­­­­blaðs­ins, væri að kaupa DV og tengda miðla af Frjálsri fjöl­mið­l­un. Útgáfu­­­­fé­lögin stað­­­­festu svo kaupin dag­inn eft­­­­ir. Ástæðan fyrir kaup­unum var sögð vera erfitt rekstr­­­ar­um­hverfi.

Með kaup­unum á DV og tengdum miðlum var Torg, sem hafði nokkrum mán­uðum áður tekið yfir sjón­varps­stöð­ina Hring­braut, orðið að einu stærsta einka­rekna fjöl­miðla­­­fyr­ir­tæki lands­ins. Stærsti eig­andi Torgs er Helgi Magn­ús­son fjár­fest­ir, sem á 82 pró­sent í sam­stæð­unn­i.  

Sam­keppn­is­eft­ir­litið bless­aði kaupin í mars síð­ast­liðnum án þess að það teldi ástæðu til að aðhaf­ast. 

Sam­keppn­is­eft­ir­litið stígur inn

Á fimmtu­dag birt­ist ákvörðun Sam­keppn­is­eft­ir­lits­ins vegna sam­run­ans á vef þess. Þar kom meðal ann­ars fram að DV og tengdir miðlar hefðu átt í rekstr­ar­erf­ið­leikum sem m.a. birt­ist í fækkun útgáfu­daga og gríð­ar­legum tap­rekstri, sem væri afl­vaki sam­run­ans. Í sam­runa­skránni rök­studdu aðilar máls­ins hann með því að benda á að „Morg­un­blaðið sé rekið ár eftir ár með mörg hund­ruð millj­óna tapi á ári og tap Birtíngs sem gefi út Mann­líf og tíma­rit sé rekið með tapi upp á annað hund­rað millj­ónir á liðnu ári. Fljótt á litið virð­ist sem inn­lendir einka­reknir fjöl­miðlar hafi á árinu 2018 tapað í kringum eitt þús­und millj­ónum og upp­safnað tap inn­lendra miðla á liðnum árum sé nokkur þús­und millj­ón­ir[...]­Yf­ir­völd í land­inu verði að fara að gera sér grein fyrir því að það sé engan veg­inn sjálf­gefið í þessum veru­leika að inn­lendir fjöl­miðlar muni starfa áfram. Einn dag­inn gæti staðan verið sú, ef fram fer sem horfir að í land­inu verði ein rík­is­rekin frétta­stof­a.“

Sam­keppn­is­eft­ir­litið óskaði eftir umsögnum frá sam­keppn­is­að­ilum fjöl­miðla­fyr­ir­tækj­anna tveggja. Í álit­inu segir að þrír umsagn­ar­að­ilar hafi tjáð sig um sam­run­ann og töldu fyr­ir­hug­aðan sam­runa ekki koma til með að hafa telj­andi áhrif á sam­keppni á þeim mörk­uðum sem um væri að ræða. „Einn af þeim óskaði þó eftir því að Sam­keppn­is­eft­ir­litið setti það sem skil­yrði fyrir sam­run­anum að upp­lýst yrði um raun­veru­lega eig­endur Frjálsrar fjöl­miðl­un­ar. Leyndin yfir því hver raun­veru­legur eig­andi þess sé valdi öðrum fjöl­miðla­fyr­ir­tækjum miklum skaða og bjagi mark­aðs­stöðu óhjá­kvæmi­lega.“

Sam­keppn­is­eft­ir­litið ákvað að taka til­lit til þessa og krafð­ist þess að upp­lýst yrði hver það væri sem fjár­magn­aði rekstur Frjálsrar fjöl­miðl­un­ar. Þann 14. jan­úar 2020 barst svar. í því kom „fram að félagið Novator ehf. hefur verið eini lán­veit­andi Dals­dals og Frjálsrar fjöl­mið­l­unar og helsti bak­hjarl fjöl­mið­ils­ins frá eig­enda­­skiptum árið 2017.“

Einn rík­asti maður heims

Novator er aðal­lega í eigu Björg­ólfs Thors Björg­ólfs­son­ar, sem hefur lengi verið einn rík­asti Íslend­ing­ur­inn. Hann efn­að­ist á því að selja bjór­verk­smiðju í Rús­s­landi, fjár­­­festi svo mikið í lyfja- og fjar­­skipta­iðn­­að­inum auk þess að kaupa ráð­andi hlut í Lands­­banka Íslands ásamt föður sínum og við­­skipta­­fé­laga þeirra. Fjár­mála­hrunið 2008 setti veldi hans í hætt­u. 

Í ágúst 2014 var til­­­­­kynnt að skulda­­­­­upp­­­­­­­­­gjöri Björg­­­­­ólfs Thors væri lokið og að hann hefði greitt kröf­u­höfum sín­um, að mestu stórum alþjóð­­­­­legum bönk­­­­­um, sam­tals um 1.200 millj­­­­­arða króna. Það upp­­­­­­­­­gjör tryggði honum mik­inn auð þar sem hann, og Novator, fengu að halda góðum eign­­­­­ar­hluta í Act­a­vis að því loknu, sem hefur síðan verið seld­­ur. Sá eign­­­­­ar­hluti hefur gert Björgólf Thor og aðra eig­endur Nota­vor mjög efn­aða á ný. ­Björgólfur Thor gaf árið 2015  út bók um fall sitt og end­­­­­ur­komu. Kjarn­inn birti umfjöllun um bók­ina skömmu eftir að hún kom út.

Björgólfur Thor, og sam­­starfs­­menn hans í Novator, þeir Birgir Már Ragn­­ar­s­­son og Andri Sveins­­son, hafa farið mik­inn í fjár­­­fest­ingum síð­­ast­lið­inn rúman ára­tug, að mestu ann­­ars staðar en á Íslandi. Novator er þó enn með umsvif hér­­­lend­is, og er meðal ann­­ars stór hlut­hafi í fjar­­skipta­­fyr­ir­tæk­inu Nova. Þá tók Björgólfur Thor þátt í skulda­bréfa­út­­­boði WOW air í sept­­em­ber 2018, nokkrum mán­uðum áður en að flug­­­fé­lagið fór í þrot, en í gegnum eigin félag. Og nú liggur fyrir að Novator fjár­magn­aði líka mik­inn tap­rekstur DV og tengdra miðla árum sam­an.

Í mars í fyrra var sagt frá því að Björgólfur Thor sæti í 1.116 sæti á lista For­bes yfir millj­­arða­­mær­inga heims­ins og að auður hans væri met­inn á 2,1 millj­­arð Banda­­ríkja­dali. 

Tveimur mán­uðum síð­­­ar, í maí 2019, var Björgólfur Thor í 91. sæti yfir rík­­­­­ustu menn Bret­lands sam­­­kvæmt lista The Sunday Times.

Sterkur orðrómur hafði verið um það frá upp­hafi að Novator eða Björgólfur Thor per­sónu­lega væru að fjár­magna rekstur Frjálsrar fjöl­miðl­un­ar. Þegar Kjarn­inn hefur leitað eftir svörum hjá félag­inu um hvort það væri sagt var því ætið neit­að. 

Áhyggjur af fjár­sterkum aðilum og mark­miðum þeirra

Sam­keppn­is­eft­ir­litið hefur látið sig fjöl­miðla­mark­að­inn varða á fleiri vegu und­an­farnar vik­ur. Í jan­úar skil­aði það inn umsögn um fjöl­miðla­frum­varp Lilju D. Alfreðs­dótt­ur, mennta- og menn­ing­ar­mála­ráð­herra, sem átti að koma upp styrkja­kerfi fyrir einka­rekna fjöl­miðla á Íslandi, að sam­bæri­legu meiði og er til staðar á öðrum Norð­ur­lönd­um. Þar sagði eft­ir­litið að það teldi brýnt að stuðn­­ingur við fjöl­miðla af almannafé hafi það að meg­in­­mark­miði að styðja við fjöl­ræði og fjöl­breytni. „Í þessu sam­­bandi hefur Sam­keppn­is­eft­ir­litið í huga að eign­­ar­hald stærri einka­rek­inna fjöl­miðla hefur í vax­andi mæli þró­­ast á þann veg að eign­­ar­haldið hefur færst á hendur fjár­­­sterkra aðila sem standa fyrir til­­­tekna skil­­greinda hags­muni í íslensku atvinn­u­­lífi. Í sumum til­­vikum blasir við að ráð­­stöfun þess­­ara aðila á fjár­­munum í fjöl­miðla­­rekstur hefur það meg­in­­mark­mið að Ijá hags­munum við­kom­andi aðila enn sterk­­ari rödd og vinna þeim þannig frek­­ari fram­­gang.“

Umsögn Sam­keppn­is­eft­ir­lits­ins er dag­sett 13. jan­ú­ar. Dag­inn eftir fékk það upp­lýs­ingar um að rík­asti maður Íslandi hefði fjár­magnað umtals­verðan tap­rekstur fjöl­miðla­fyr­ir­tækis í lengri tíma án þess að gert væri nokkur opin­ber grein fyrir aðkomu hans. 

Í áliti eft­ir­lits­ins vegna kaupa Torgs á Frjálsri fjöl­miðlun segir að þau „muni hafa í för með sér að fjöl­miðlar Torgs verði í meiri­hluta­eigu eins manns, auk þriggja ann­arra sem fari með smærri hlut. Að því leyt­inu til feli fyr­ir­hug­aðar breyt­ingar í sér sam­þjöppun á fjöl­miðla­mark­aði sem áhrif hafi á fjöl­ræði á mark­að­i.“