Í minn­is­blaði sótt­varna­lækn­is, sem Kjarn­inn fékk afhent frá heil­brigð­is­ráðu­neyt­inu í dag, gefur sótt­varna­læknir ráð­herra í raun tvo val­kosti sem varða full­orðna ein­stak­linga sem til lands­ins koma. Mark­miðið er að reyna að gull­tryggja að þessir ein­stak­lingar smiti ekki út frá sér í sam­fé­lag­inu, en í minn­is­blað­inu segir Þórólfur dæmi um að ein­stak­lingar sem kjósi að fara í 14 daga sótt­kví í stað skimunar fari ekki eftir reglum um sótt­kví.

Ann­ars vegar lagði Þórólfur til að allir yrðu skyld­aðir í tvær skimanir með 5 daga sótt­kví á milli. 14 daga sótt­kví yrði ekki lengur mögu­leg. Hins vegar lagði Þórólfur til að þeim sem fara í 14 daga sótt­kví yrði gert að vera í sótt­kví í far­sótt­ar­húsi (eða öðru opin­beru hús­næði) með eða án kostn­að­ar, og fylgst yrði náið með því að reglum væri fylgt.

„Við höfum stutt sótt­varna­lækni heils­hugar í því að loka á mögu­leik­ann á fjórtán daga sótt­kví eða að fólk myndi sitja hana af sér í sótt­varna­hús­i,“ segir Sig­ur­geir. „Far­ald­ur­inn er mjög alvar­legur erlendis og fjöldi smita á landa­mær­unum end­ur­speglar það.“

Frá því að sýna­taka á landa­mærum var gerð gjald­frjáls í des­em­ber hafa fleiri valið að fara í skimun en engu að síður er alltaf hluti far­þega sem vill ekki í sýna­töku, að sögn Sig­ur­geirs. Á síð­ustu vikum hafa tæp­lega þrjá­tíu valið sótt­kví frekar en skim­un. „En það þarf ekki nema einn, við vitum það,“ minnir Sig­ur­geir á og rifjar upp hvernig bláa afbrigði veirunn­ar, það sem fyrst og fremst hefur greinst hér á landi síð­ustu mán­uði, komst inn í land­ið. Það afbrigði komst inn í landið með einu pari og olli far­aldri.

Fólk gefur ýmsar ástæður fyrir því að fara ekki í skimun á landa­mær­um. Sumir vísa í að það sé þeirra réttur og aðrir vilja ekki að lífs­sýnum úr þeim sé safnað með þessum hætti. Áður en gjald­töku var hætt voru fleiri sem völdu sótt­kvína svo pen­ingar virð­ast einnig hafa spilað hlut­verk. Sig­ur­geir segir að vissu­lega séu sumir sem koma til lands­ins sann­ar­lega að fara beint í sótt­kví og fari eftir öllum reglum í því sam­bandi.

„En það er vitað að það eru ekki allir að fylgja því að fara í fjórtán daga sótt­kví,“ segir Sig­ur­geir og vísar m.a. til orða Þór­ólfs Guðna­sonar sótt­varna­læknis í Silfr­inu um helg­ina í því sam­bandi.

„Okkar fólk talar svo við þá sem eru að koma inn í landið og það skín stundum í gegn að fólk ætlar sér ekki að halda sótt­kví. Þá látum við lög­reglu­um­dæmi þar sem við­kom­andi býr vita. Og reynt er svo eftir fremsta megni að fylgj­ast með. En það segir sig sjálft að það er ekki hægt að fylgj­ast með öllum alltaf. Það er eng­inn mann­afli í það,“ segir Sig­ur­geir.

Laga­legur grund­völlur aðgerða til skoð­unar

Svan­dís heil­brigð­is­ráð­herra tal­aði með þeim hætti í síð­ustu viku að lík­leg­ast væri að fólk yrði skyldað til þess að dvelja 14 daga í far­sótt­ar­hús­um. 

Í gær sagði hún hins vegar við mbl.is að verið væri að skoða laga­grund­völl­inn fyrir þeirri aðgerð og fleiri útfærslu­mögu­leika, eins og til dæmis það að gera kröfu um nei­kvætt próf sem tekið yrði í land­inu sem við­kom­andi kæmi frá. 

Hún sagði von á ákvörðun um hvernig málum yrði háttað í þess­ari viku.

Það sem Þórólfur lagði til:

• 1. Allir (nema þeir sem eru með vott­orð um fyrri sýk­ingu) verði skyld­aðir til að und­ir­gang­ast tvær skimanir á landa­mærum með 5 daga sótt­kví á milli. 14 daga sótt­kví án skimunar verði ekki val­kvæð nema af lækn­is­fræði­legum ástæð­u­m. 
• 2. Þeir sem fara í 14 daga sótt­kví verði gert að vera í sótt­kví í far­sótta­húsi (eða öðru opin­beru hús­næði) með eða án kostn­aðar þar sem fylgst verður náið með því að reglum verði fylg­t. 
• 3. Fylgst verði vel með þeim sem velja skimanir með 5 daga sótt­kví með reglu­legum sím­tölum og þeim gefnar nauð­syn­legar upp­lýs­ing­ar. Sér­stak­lega á þetta við um þá sem grein­ast með „breska stofn­inn“.
• 4. Börn sem fædd eru 2005 og síðar verði gert að vera í sótt­kví með for­ráða­manni þó sýna­taka sé ekki fram­kvæmd. 

Fólk hefur verið hvatt til að velja sýna­töku fremur en sótt­kví

Í minn­is­blaði Þór­ólfs er farið yfir það að far­ald­ur­inn hafi verið í mik­illi upp­sveiflu í nálægum löndum en verið í lág­marki hér inn­an­lands. Upp­sveifl­una erlendis mætti víða að miklu leyti rekja til nýs stofns veirunn­ar, sem greind­ist fyrst í Bret­landi.

„Komið hefur í ljós að þessi stofn virð­ist smit­ast auð­veldar milli manna en aðrir stofnar og vís­bend­ingar eru um að hann valdi einnig meiri smitum hjá börn­um,“ skrifar Þórólf­ur, en Kjarn­inn fjall­aði ítar­lega um þetta nýja afbrigði og einnig nýtt afbrigði sem greind­ist fyrst í Suð­ur­-Afr­íku nýlega.

Þórólfur sagði í minn­is­blaði sínu að fólk hefði að und­an­förnu verið hvatt til þess að fara í skimun frekar en sótt­kví. „Þetta hefur leitt til að um 1% velur nú sótt­kví og eru þetta um 26 manns frá 10. des­em­ber sl. Í nokkrum til­fellum hafa þessir ein­stak­lingar hins vegar verið staðnir að því að halda ekki þær reglur sem um sótt­kví gilda sem eykur hættu á frekara smit­i,“ rit­aði sótt­varna­lækn­ir.

„Í ljósi þeirra góðu stöðu sem er á COVID far­aldr­inum núna inn­an­lands, vax­andi útbreiðslu far­ald­urs­ins í nálægum löndum og þeirrar hættu sem virð­ist yfir­vof­andi að „breski stofn­inn“ nái að breið­ast út hér inn­an­lands, þá tel ég mik­il­vægt að við tryggjum bestu fyr­ir­byggj­andi aðgerðir á landa­mærum,“ skrif­aði sótt­varna­læknir í minn­is­blaði sínu til ráð­herra 6. jan­ú­ar.