Í þá tíð… Nasistar uppræta Hvítu rósina

Gestapo handtók Scholl-systkinin og voru þau hálshöggvin fyrir andóf gegn stjórn nasista árið 1943.

Hans og Sophie Scholl ásamt Christopher Probst. Þau voru meðlimir andófshópsins Hvítu rósarinnar á tímum nasistastjórnarinnar í Þýskalandi. Þau handtekin á þessum degi fyrir 74 árum og tekin af lífi fjórum dögum síðar.
Hans og Sophie Scholl ásamt Christopher Probst. Þau voru meðlimir andófshópsins Hvítu rósarinnar á tímum nasistastjórnarinnar í Þýskalandi. Þau handtekin á þessum degi fyrir 74 árum og tekin af lífi fjórum dögum síðar.
Auglýsing

Á þessum degi fyrir réttum 74 árum, hinn 18. febr­úar árið 1943, hand­tóku full­trúar frá Gestapo systk­inin Hans og Sophie Scholl fyrir andóf gegn Nas­ista­stjórn Þriðja rík­is­ins. Þau og félagar þeirra í æsku­lýðs­hreyf­ing­unni Hvítu rósinni höfðu þá um nokk­urra mán­aða skeið stundað andóf gegn Nas­ista­stjórn­inni í Þýska­landi.

Hans var á æsku­árum með­limur í Hitler­sæskunni, en varð síðar afhuga nas­isma eftir að hann átt­aði sig á raun­veru­legum mark­miðum Hitlers. Þegar hann var við lækna­nám við Lud­wig-Max­im­il­i­ans-Uni­versität í München komst hann í kynni við aðra stúd­enta sem voru álíka þenkj­andi. Margir þeirra höfðu farið á Aust­ur­víg­stöðv­arnar og séð hryll­ing stríðs­ins og grimmd­ar­verk Nas­ista með eigin aug­um.

Hans skipti úr lækn­is­fræði yfir í hug­vís­indi og Sophie, litla systir hans, sem hafði einnig verið í æsku­lýðs­hreyf­ingu Nas­ista, gekk til liðs við Hvítu rós­ina.

Auglýsing

Frið­sam­leg and­spyrna gegn kúg­un­ar­vald­inu

Sum­arið 1942, eftir að hóp­flutn­ingar á gyð­ingum í fanga­búðir hófust, gátu félagar í Hvítu rósinni ekki setið aðgerð­ar­lausir leng­ur. Hans og félagi hans prent­uðu því fjögur dreifi­bréf, þar sem meðal ann­ars var varpað ljósi á gerðir Hitlers, stjórnar hans og ofsóknir gegn gyð­ingum auk þess sem hvatt var til frið­sam­legra mót­mæla og and­spyrnu. Í fyrstu útgáf­unni var meðal ann­ars talað um að þegar glæpir nas­ista myndu koma fram í dags­ljósið myndi því fylgja þjóð­ar­skömm, jafn­vel fyrir næstu kyn­slóð­ir.

Fyrsta dreifibréf Hvítu Rósarinnar hefst á því að tíunda þá miklu skömm sem ódæðisverk nasista hafa leitt yfir Þýskaland og þýsku þjóðina.

Þau ein­skorð­uðu sig fyrst við München en brátt var hægt að nálg­ast efnið frá þeim í fleiri borgum í Suð­ur­-Þýska­landi og allt norður til Berlín­ar. Auk bæk­linga­út­gáf­unnar fóru þau um borg­ina og skrif­uðu slag­orð á veggi; t.d. „Frelsi“ og „Niður með Hitler“.

Það var svo örlaga­dag­inn 18. sept­em­ber sem systk­inin voru að dreifa nýj­ustu útgáfu Hvítu rós­ar­inn­ar. Þau Hans og Sophie skildu eftir tösku fulla af bæk­lingum í aðal­bygg­ingu háskól­ans þar sem þess var krafist, í nafni þýsku þjóð­ar­inn­ar, að almenn­ingur fengi á ný að njóta almennra mann­rétt­inda.

Þar sá hús­vörður til þeirra og til­kynnti til Gestapo og þau voru hand­tekin sama dag ásamt öðrum með­limi Hvítu rós­ar­inn­ar, Christopher Probst að nafni.

Hug­rökk allt fram á síð­ustu stundu

Þau voru dregin fyrir dóm­stóla, sökuð um land­ráð. Rétt­ar­höldin voru aðeins til mála­mynda þar sem sak­born­ingar fengu ekki einu inni að bera vitni, en við­staddir báru að Sophie hafi sagt: „Ein­hver þurfti að taka af skar­ið. Það sem við skrif­uðum og sögðum er það sem býr í hugum margra ann­arra, þau hafa bara ekki dirfst að tjá sig líkt og við.“

Þau voru sak­felld hinn 22. febr­úar og háls­höggvin með fal­l­öxi sam­dæg­urs. Hans var 25 ára, Christopher var 24 ára og Sophie 21 árs. Síð­ustu orð Hans Scholls voru „Es lebe die Freiheit!“, eða „Lifi frelsið!“. Félagar þeirra í Hvítu rósinni og aðrir sem tengd­ust félags­skapnum voru hand­teknir og teknir af lífi áður en langt um leið.

Gröf Scholl-systkinanna og Christophers Probst.

And­inn lifir enn

Hvíta rósin varð aldrei fjölda­hreyf­ing og náði aug­ljós­lega ekki mark­miðum sínum áður en yfir lauk, þar sem stjórn nas­ista leið ekki undir lok fyrr en rúmum tveimur árum seinna. Þessi litli hópur háskóla­stúd­enta skildi hins vegar eftir sig skrif sem urðu mörgum inn­blástur en ekki var það síður hug­rekki þeirra sem eftir var tek­ið, en þau vissu mæta vel hvaða afleið­ingar gætu beðið þeirra.

„Ég vissi hvað ég var að fara út í,“ sagði Hans við yfir­heyrsl­ur. „En ég var reiðu­bú­inn að fórna lífi mín­u.“

Jafn­vel enn í dag eimir eftir af anda Hvítu rós­ar­innar og er oft vísað til hennar sem dæmi um stað­festu og hug­rekki jafn­vel þótt staðið sé frammi fyrir ofurefli.

Annað mark­vert sem gerð­ist 18. febr­úar

1861

Jeffer­son Davis útnefndur for­seti Suð­ur­ríkja Banda­ríkj­anna sem höfðu sagt sig úr lögum við Norðrið vegna deilna um þræla­hald.

1885

Mark Twain gefur út skáld­sög­una um ævin­týri Stykkils­berja-Finns.

1929

Fyrstu ósk­arsverð­launin til­kynnt, Stríðs­myndin Wings var valin besta mynd­in.

1930

Plútó sést fyrst. Hún var talin með reiki­stjörnum sól­kerf­is­ins fram til 2006 þegar kveð­inn var upp sá dómur að hún upp­fyllti ekki skil­grein­ingu á reiki­stjörnu, mörgum til hug­ar­víls.

1954

Fyrsta Vís­inda­kirkjan tekur til starfa í Los Ang­el­es. Síðan hefur staðið styr um starf­semi henn­ar.

1991

Írski lýð­veld­is­her­inn gerir sprengju­árás á Padd­ington- og Vikt­or­íu-­lest­ar­stöðv­arnar í London. Einn lést og 38 slös­uð­ust.

2014

Að minnsta losti 76 láta lífið og hund­ruð sær­ast í átökum milli mót­mæl­enda og lög­reglu í Kíev í Úkra­ínu. Þremur dögum síðar flýr Janúkovits Úkra­ínu­for­seti land.

Afmæl­is­börn:

Yoko Ono (84), John Tra­volta (63) og Hall­grímur Helga­son (58).

Við þurfum á þínu framlagi að halda

Þú getur tekið beinan þátt í að halda úti öflugum fjölmiðli.

Við sem vinnum á ritstjórn Kjarnans viljum hvetja þig til að vera með okkur í liði og leggja okkar góða fjölmiðli til mánaðarlegt framlag svo við getum haldið áfram að vinna fyrir lesendur, fyrir fólkið í landinu.

Kjarninn varð níu ára í sumar. Þegar hann hóf að taka við frjálsum framlögum þá varð slagorðið „Frjáls fjölmiðill fyrir andvirði kaffibolla“ til og lesendur voru hvattir til að leggja fram í það minnsta upphæð eins kaffibolla á mánuði.

Mikið vatn hefur runnið til sjávar á þeim níu árum sem Kjarninn hefur lifað. Í huga okkar á Kjarnanum hefur þörfin fyrir fjölmiðla sem veita raunverulegt aðhald og taka hlutverk sitt alvarlega aukist til muna.

Við trúum því að Kjarninn skipti máli fyrir samfélagið.

Við trúum því að sjálfstæð og vönduð blaðamennska skipti máli.

Ef þú trúir því sama þá endilega hugsaðu hvort Kjarninn er ekki allavega nokkurra kaffibolla virði á mánuði.

Vertu með okkur í liði. Þitt framlag skiptir máli.

Ritstjórn Kjarnans: Sunna Ósk Logadóttir, Þórður Snær Júlíusson, Erla María Markúsdóttir, Arnar Þór Ingólfsson, Eyrún Magnúsdóttir og Grétar Þór Sigurðsson.


Já takk, ég vil styrkja Kjarnann!
Þorbjörn Guðmundsson
Er íslenska velferðarkerfið ekki lengur griðarstaður þeirra sem minnst hafa?
Kjarninn 11. janúar 2023
Takk fyrir og sjáumst á nýjum miðli á föstudag
Bréf frá ritstjóra Kjarnans vegna sameiningar við Stundina og þess að nýr framsækinn fréttamiðill verður til í lok viku.
Kjarninn 11. janúar 2023
Sverrir Albertsson
Vatn á myllu kölska
Kjarninn 11. janúar 2023
Lögreglumenn standa vörð um gröfurnar í námunni.
Berjast fyrir þorpi á barmi hengiflugs
Lítið þorp í Rínarlöndum Þýskalands er allt komið í eigu kolarisa. Fyrirtækið ætlar sér að mylja niður húsin og stækka kolanámu sína sem þegar þekur um 80 ferkílómetra. Þetta þykir mörgum skjóta skökku við í heimi sem berst við loftslagsbreytingar.
Kjarninn 10. janúar 2023
Arnþrúður Karlsdóttir, útvarpsstjóri Útvarps Sögu.
Útvarp Saga telur fjölmiðlastyrki skapa tortryggni og bjóða upp á frændhygli
Fjögur fjölmiðlafyrirtæki hafa til þessa skilað inn umsögnum um frumvarp Lilju Alfreðsdóttur menningar- og viðskiptaráðherra, sem mun að óbreyttu framlengja núverandi styrkjakerfi til fjölmiðla.
Kjarninn 10. janúar 2023
Sólveig Anna Jónsdóttir formaður Eflingar.
Viðræðum slitið og Efling undirbýr verkfallsaðgerðir
Samtök atvinnulífsins hafa hafnað gagntilboði Eflingar um skammtímakjarasamning, sem kvað á um meiri launahækkanir en SA hefur samið um við aðra hópa á almennum vinnumarkaði til þessa. Efling undirbýr nú verkfallsaðgerðir.
Kjarninn 10. janúar 2023
Palestínski fáninn á lofti í mótmælum í Reykjavík. Ísraelskri lögreglu hefur nú verið fyrirskipað að rífa fánann niður á almannafæri.
Fánabann og refsiaðgerðir í Palestínu í kjölfar niðurstöðu Sameinuðu þjóðanna
Degi eftir að ný ríkisstjórn tók við völdum í Ísrael samþykkti allsherjarþing Sþ að fela Alþjóðadómstólnum í Haag að meta lögmæti hernáms Ísraelsríkis á Vesturbakkanum. Síðan þá hefur stjórnin gripið til refsiaðgerða og nú síðast fánabanns.
Kjarninn 10. janúar 2023
Gríðarlega mikil dæling á sandi á sér stað í Landeyjahöfn á hverju ári. Markarfljótið ber hundruð þúsunda tonna af jarðefnum út í sjó og það á til að safnast upp í mynni hafnarinnar.
Vilja sjúga sand af hafsbotni í stórum stíl og flytja út
Eftirspurn eftir íslenskum jarðefnum er gríðarleg ef marka má framkomin áform erlendra stórfyrirtækja um nýtingu þeirra. Vinsældir hafnarinnar í Þorlákshöfn eru samhliða mjög miklar.
Kjarninn 10. janúar 2023
Meira úr sama flokkiÍ þá tíð...
None