Balkanskagi er stórmerkilegur fyrir margra hluta sakir. Þar er meðal annars að finna fallegt landslag, ríka menningararfleifð og fjölbreytt mannlíf þar sem þjóðarbrotum og trúarhópum ægir saman.
Þessi fjölbreytni hefur einnig haft sína ókosti en hún var einmitt ein ástæðan á bak við ófriðinn sem geisaði í fyrrum ríkjum Júgóslavíu á tíunda áratug síðustu aldar og jafnvel í dag er ástand þar viðsjárvert, sérstaklega í Bosníu Hersegóvínu þar sem langt í frá er gróið um heilt milli þjóðarbrota.
Raunar er hugtakið Balkan-væðing (e. Balkanization) notað um það þegar ríki eða svæði skiptist upp í minni einingar sem troða svo illsakir hvor við aðra.
Balkanskagi var um aldir undir yfirráðum Ottómanaveldisins tyrkneska, sem réði einnig ríkjum í Mið-Austurlöndum og Norður-Afríku. Það var á valdatíð Suleimans um miðbik sextándu aldar sem veldi Ottómana stóð sem hæst og þeir höfðu lagt undir sig landsvæði þar sem í dag eru Grikkland, Búlgaría, Ungverjaland, Makedónía, Rúmenía, Serbía, Albanía og Svartfjallaland.
Með upprisu þjóðernishyggju á nítjándu öld, og sífellt veikara Ottómanaveldi fór ástandið á Balkanskaga að snúast til verri vegar og í upphafi 20. aldar var ljóst að í óefni stefndi. Það var um það leyti sem fyrst var farið að tala um Balkanskaga sem „Púðurtunnu Evrópu“, í þeim skilningi að ef allt færi þar upp í háaloft, myndi sá hvellur finnast um gervalla álfuna.
Það er mikið til í þeirri kenningu að morðið á Franz Ferdinand og hans frú í Sarajevo árið 1914 hafi hrundið fyrri heimsstyrjöldinni af stað, og það hafi lagt grunninn að þeirri seinni, en í raun má rekja aðdragandann að því nokkur ár aftar í tímann þegar Fyrsta Balkanstríðið braust út.
Af litlum neista…
Stórveldin voru farin að líta Balkanskaga hýru auga fyrir aldamótin þar sem hinir tyrknesku Ottómanar voru veikir fyrir. Austurríki-Ungverjaland innlimaði Bosníu og Hersegóvínu árið 1908 og hvöttu Búlgaríu einnig til að lýsa yfir sjálfstæði. Þetta ærði Serba, sem sjálfir höfðu brotist til sjálfstæðis árið 1882 og fannst þeir eiga tilkall til Bosníu, sem og Rússa, sem voru dyggir stuðningsmenn Serba. Valdajafnvægið sem hafði tryggt sæmilegan frið í álfunni í rúm 40 ár hafði nú riðlast svo að ekki varð aftur snúið.
Árið 1912 hvöttu Rússar Serba, Búlgara, Grikki og Svartfellinga til að taka höndum saman og reka Tyrki frá Suð-Austur-Evrópu. Það var og niðurstaðan. Þau litu fram hjá deilumálum sín á milli og stökktu Tyrkjum á flótta og innan mánaðar höfðu Ottómanar misst ítök sín á Balkanskaga eftir nær fjögurra alda valdatíð.
Eftir atið flykktust evrópsku veldin að til að skipta sér af málalokum með það að markmiði að tryggja sér ítök í því tímarúmi sem myndaðist með brotthvarfi Tyrkja. Sáttmálinn eftir stríðslok fól í sér að Makedóníu var skipt upp milli hinna fjögurra sigursælu ríkja, en Búlgurum fannst þeir samt bera skarðan hlut frá borði miðað við Grikki og Serba. Þeir gerðu því árás á Grikkland og Serbíu, einungis mánuði eftir að vopnahlé var lýst yfir, en mættu harðri mótspyrnu og gagnárásum frá Serbíu, Grikklandi, Tyrklandi og Rúmeníu, sem kallað er seinna Balkanstríðið, og enduðu með því að missa enn meira landsvæði.
Þegar þarna var komið var Balkanskagi á suðupunkti. Austurríkismenn voru orðnir afar tortryggnir í garð Serba og Rússa og því mátti lítið út af bera til að allt færi í hund og kött.
Það var í þessu spennuhlaðna ástandi sem serbneskur aðskilnaðarsinni í Bosníu á táningsaldri, Gavrilo Princip að nafni, stökk að bílalest Franz Ferdinands, ríkisarfa Austurríkis-Ungverjalands og hleypti af tveimur skotum sem enduróma um Evrópu enn þann dag í dag.
