Öll eiga skilið að fá þá aðstoð sem þau þurfa

Ellen Harpa Krist­ins­dótt­ir, móðir 6 ára drengs með dæmi­gerða ein­hverfu­grein­ingu, mál­þroska­röskun og væga þroska­rösk­un, lýsir áhyggjum sínum af ástand­inu í skóla­kerf­inu í sam­tali við Kjarn­ann. Sonur hennar fékk á dög­unum fyr­ir­hug­aða synjun fyrir næsta skólaár og hefur það valdið fjöl­skyld­unni miklum áhyggj­um.

Umsækj­endum gefst tæki­færi til að and­mæla synj­un­inni og það ætlar Ellen að gera. Hún segir að staðan sé þó erfið og lýsir hún ástand­inu sem von­lausu. Eins og fram hefur komið munu ein­ungis 8 börn af 38 fá pláss í sér­deild og þýðir það þá að þessi 38 berj­ist um sömu pláss­in. Einnig er vert að nefna að þessi 8 pláss eru ekki ein­ungis fyrir 1. bekkjar nema heldur fyrir nem­endur á öllum grunn­skóla­aldri.

„Auð­vitað vil ég að barnið mitt fái pláss en ég veit að aðrir for­eldrar eru í mjög svip­aðri stöðu. Það að við and­mælum þess­ari nið­ur­stöðu þýðir ekki að mitt barn eigi þetta endi­lega eitt­hvað meira skilið en önnur börn. Þau eiga öll skilið að fá þá aðstoð sem þau þurfa.“

Upp­lýs­inga­gjöf í molum

Ellen segir að allir sér­fræð­ingar sem hún hafi talað við hafi metið það þannig að dreng­ur­inn hennar þyrfti á stuðn­ingi að halda og mæltu með því fyrir hann að fara í sér­deild eða í sér­skóla.

Þannig stóðu tveir mögu­leik­ar, fyrir utan almennan skóla, drengnum til boða; að fara í sér­deild eða í Kletta­skóla, sem er sér­skóli fyrir nem­endur með þroska­hömlun og við­bót­ar­fatl­an­ir. Ellen segir að dreng­ur­inn hennar hafi sýnt miklar fram­farir í ýmsum sviðum und­an­farið og því myndi sér­deild henta honum einkar vel. „Þar gæti hann fengið að vera með krökkum og að skipta um umhverfi. Fyrir mér var þetta aug­ljóst val. Í Kletta­skóla eru krakkar aftur á móti með svo mik­inn stuðn­ing að ég sé ekki fyrir mér að strák­ur­inn minn myndi passa þar inn.“

Ellen gagn­rýnir harð­lega að ekki sé meiri upp­lýs­inga­gjöf til for­eldra. Hún seg­ist í raun ekki vita hvað tekur við næst eða hvað standi til boða fyrir son hennar í stað­inn fyrir sér­deild­ina. Gert er ráð fyrir því að þau börn sem fá synjun um pláss í sér­deild fari í hverf­is­skóla með stuðn­ingi.

Þetta telur hún skjóta skökku við.

„Þetta er bara orðið lottó“

Hvernig líst þér á að strák­ur­inn þinn fari í hverf­is­skól­ann með stuðn­ingi?

„Bara mjög illa,“ svarar Ellen um hæl og viðrar áhyggjur sínar vegna þessa. „Ef þau ætla að segja nei við 30 krakka og bjóða stuðn­ing í hverf­is­skóla þá skil ég ekki hvernig þau ætla að manna þær stöð­ur. Er til svona mikið af fag­fólki í borg­inni sem getur sinnt 30 mis­mun­andi börnum í stað­inn fyrir að hafa sér­deild með fag­að­ila sem sér um þennan stuðn­ing? Þetta er bara orðið lottó – hvort þú fáir góðan stuðn­ing eða ekki.“

Ellen óskaði eftir fundi þegar fjöl­skyldan fékk þessa fyr­ir­hug­uðu synjun til þess að óska eftir svörum varð­andi fram­hald­ið. Sá fundur verður í byrjun næstu viku en á mánu­dag­inn næst­kom­andi rennur út frestur til að and­mæla synj­un­inni.

Fólk búið að fá nóg

Þroska­hjálp hélt opinn fund um málið í vik­unni og þar komu fram hin ýmsu sjón­ar­mið for­eldra barna með sér­þarf­ir. Margir lýstu yfir áhyggjum sínum af ástand­inu og ótt­uð­ust að börn þeirra fengju ekki þá aðstoð sem þau þyrftu. Uppi voru vanga­veltur hvort gott væri fyrir börn með ein­hverfu að vera inn í almennum bekk ef stuðn­ings­að­ilar hefðu ekki sér­staka menntun eða reynslu til að sinna þessum börn­um.

Fólk er búið að fá nóg, að mati Ellen­ar. Hún segir að fólk kvíði fram­tíð­inni. Öll upp­lýs­inga­gjöf sé af skornum skammti, bæði hvað umsókn­ar­ferli varðar sem og eft­ir­mála. „Allt er þetta rosa­lega óskýrt. Þú veist ekk­ert hvort eða hvenær þú eigir von á plássi.“

Verður að vera val um úrræði

Ellen segir að hug­myndin um „skóla án aðgrein­ing­ar“ hljómi vel ef til staðar sé nægi­legur stuðn­ing­ur. „Við búum á litlu landi og það er bara ákveðið margt fag­fólk í þessu fagi, þroska­þjálfar og aðr­ir. Mér finnst per­sónu­lega að það væri skyn­sam­legra að sér­deildir væru til staðar með pott­þéttu fólki. Svo þetta væri ekki svona mikið lott­er­í.“

Bendir hún enn fremur á að hópur ein­hverfra sé mjög fjöl­breyttur – og þess vegna sé gott að geta valið á milli úrræða. „Það er flott að hafa alla þessa þrjá kosti: Sér­skóla, sér­deild eða stuðn­ing í bekk. En það verður að vera hægt að velja um þessa kosti. Ekki að öllum sé bara hent í eitt­hvað.“

Fólki býðst að halda umsókn sinni virkri

Í svari Reykja­vík­ur­borgar við fyr­ir­spurn Kjarn­ans hvernig valið sé á milli umsókna segir að við inn­ritun í ein­hverfu­deild sé nem­endum for­gangs­raðað eftir hamlandi ein­kennum ein­hverfu og að tekið sé mið af inn­sendum gögnum frá for­eldrum með umsókn­inni, svo og vett­vangs­at­hugun fag­fólks.

Áréttað er í svar­inu að engri umsókn í ein­hverfu­deild hafi form­lega verið synjað en umsóknir fyrir næsta skólaár séu nú í vinnslu. Bent er á að vel á fimmta hund­rað börn á ein­hverfu­rófi séu í almennum bekkj­ar­deildum í grunn­skólum borg­ar­inn­ar.

„For­eldrar sem sótt hafa um inn­göngu fyrir börn sín í ein­hverfu­deild fengu til­kynn­ingu um fyr­ir­hug­aða synjun en hafa and­mæla­rétt til og með 3. maí næst­kom­andi og því er ekki enn búið að synja neinum form­lega né bjóða neinum pláss. Það verður gert eftir 3. maí. Öllum umsækj­endum býðst að halda umsókn sinni virkri þegar pláss í ein­hverfu­deild losnar en tekið er inn í þær árlega og eru nem­endur á öllum aldri. Þeir nem­endur sem fá synjun munu geta inn­rit­ast í almennan grunn­skóla og býðst þeim þar mik­ill stuðn­ing­ur. Ein­hverjir þess­ara nem­enda munu kom­ast í sér­deild síðar en ljóst er að synja þarf 30 af 38 umsækj­endum á næsta skóla­ári,“ segir í svar­inu.

Þá kemur jafn­framt fram að reynslan sýni að margir for­eldrar nem­enda sem ekki kom­ast inn í ein­hverfu­deild og fara í almennan skóla dragi umsókn sína síðar til baka því reynslan af almennum skóla komi þeim mjög á óvart og nem­endum líði yfir­leitt mjög vel í almennri bekkj­ar­deild.

„Mis­skiln­ing­ur“ að ein­hverfu­deild sé fram­tíð­ar­úr­ræði

Full­trúar Reykja­vík­ur­borgar voru á fund­inum með Þroska­hjálp í vik­unni og segir í fyrr­nefndu svari að til­gangur fund­ar­ins hafi verið sam­tal við for­eldra um mál­efni ein­hverfra barna og fram­tíð þeirra í almennum skól­um. Í þeim sé unnið sam­kvæmt stefnu og alþjóða­sam­þykktum um menntun án aðgrein­ing­ar, og eins og komið hefur fram eru vel á fimmta hund­rað ein­hverf börn í grunn­skólum Reykja­vík­ur.

„Varð­andi met­fjölda umsókna í ein­hverfu­deild þetta haustið þá er margt sem kemur til, svo sem auknar grein­ingar og að hluta til mis­skiln­ingur um að ein­hverfu­deild sé fram­tíð­ar­úr­ræði, en mark­mið þeirra er að nem­endur þeirra fari í almennar bekkj­ar­deild­ir,“ segir í svari Reykja­vík­ur­borg­ar.

Stendur til að fjölga plássum í ein­hverfu­deild vegna þess­arar eft­ir­spurn­ar?

„Þessi mál eru í stöðugri skoðun og nú er unnið að stofnun ein­hverfu­deildar í Rétt­ar­holts­skóla.“

Almennt skortur á sér­mennt­uðu starfs­fólki í skólum

Kjarn­inn hafði sam­band við Ein­hverfu­sam­tökin og spurði hvað virk­aði vel í skóla­kerf­inu fyrir ein­hverf börn, að þeirra mati, og hvað mætti betur fara.

Fram­kvæmda­stjóri Ein­hverfu­sam­tak­anna, Sig­rún Birg­is­dótt­ir, segir að svarið sé ekki ein­falt – það sé ein­stak­lings­bundið hvað virk­ar.

„Fyrir sum börn er nóg að fá stuðn­ing inn í bekk, þ.e. ef aðstæður þar eru góðar og bekk­ur­inn ekki of fjöl­menn­ur. Önnur börn þurfa sér­deild í sumum tímum en geta verið inni í bekk í öðr­um. Svo eru sum börn með miklar og flóknar stuðn­ings­þarfir og ná engan veg­inn að höndla dag­inn inni í almennum bekk,“ segir hún í skrif­legu svari til Kjarn­ans.

Bendir hún á að almennt sé skortur á sér­mennt­uðu starfs­fólki í skólum en þar er hún að tala um þroska­þjálfa, iðju­þjálfa og sér­kenn­ara. Æski­legt væri að einnig færi fram sjúkra­þjálfun, iðju­þjálfun og tal­þjálfun í skólum svo ekki þyrfti að sækja börnin og slíta sundur dag­inn til að fara í þessa tíma.

Mikil vinna sem þarf að fara fram í skólum ef þeir eiga að vera fyrir alla

Sig­rún segir að hér séu bekkir almennt of fjöl­menn­ir, stuðn­ingur of lít­ill og aðstæður þar sem eru opin rými og kennt í stórum hópum henti í raun ekki neinum börn­um. Bekkir þurfi að vera fámennir og hús­næðið hent­ugt, þ.e. líta verði til hljóð­vistar og lýs­ing­ar. Nauð­syn­legt sé að hafa afdrep eða her­bergi þangað sem börnin geta farið þegar áreitið inni í bekk er orðið of mik­ið.

„Það er mis­mun­andi eftir skólum hvernig aðbún­aður er. Ef skól­inn á að vera fyrir alla, án aðgrein­ing­ar, þá er ansi mikil vinna sem þarf að fara fram í flestum ef ekki öllum skól­u­m,“ segir hún að lokum í svari sínu.