Fylgið fellur hratt af þeim þremur flokkum sem sitja saman í rík­is­stjórn. Allir mæl­ast þeir nú með tölu­vert minna fylgi en þeir höfðu í kosn­ing­unum í októ­ber, þegar þeir fengu saman 52,8 pró­sent atkvæða, og myndu sam­an­lagt nú ein­ungis fá 45,5 pró­sent atkvæða. Nú segj­ast 53,1 pró­sent aðspurðra styðja rík­is­stjórn­ina sam­kvæmt könnun MMR en sá stuðn­ingur var 66,7 pró­sent þegar hún tók við.

Morg­un­ljóst er að það mál sem hefur reynst rík­is­stjórn­inni erf­ið­ast er van­traust­s­til­laga á Sig­ríði Á. And­er­sen dóms­mála­ráð­herra. Hún var felld en þing­menn Vinstri grænna sögðu ítrekað á opin­berum vett­vangi að þær teldu emb­ætt­is­færsl­una sem var undir í van­traust­mál­inu ranga. Þeir gætu bara ekki stutt van­traust því þá myndi rík­is­stjórnin lið­ast í sund­ur.

Seta á valda­stólum var mik­il­væg­ari en rétt­læt­is­s­ann­fær­ing­in.

Ekk­ert að sjá hér: taka eitt

Fyrir tæpu ári síðan hófst lang­dreg­inn aðdrag­andi að því að rík­is­stjórn sprakk. Ástæðan var sú að aðstand­endur þolenda barn­a­níð­inga og þing­menn vildu fá upp­lýs­ingar um hvernig níð­ing­arnir hefðu fengið upp­reist æru og hverjir hefðu veitt þeim með­mæli fyrir slíku.

Eftir langan dans, og allar hefð­bundnu yfir­lýs­ing­arnar um að það væri ekk­ert óeðli­legt í gangi, að um óbil­gjarnar upp­hróp­anir væri að ræða, að verið væri að slá póli­tískar keilur og nýta sér harm barna til þess, að skandala­fýsn fjöl­miðla væri vanda­málið ekki atferli stjórn­mála­manna, var opin­berað um mið­bik sept­em­ber að áður­nefnd Sig­ríður hefði upp­lýst Bjarna Bene­dikts­son, for­mann flokks síns og þáver­andi for­sæt­is­ráð­herra, í júlí 2017 að faðir hans hefði skrifað með­­­mæli fyrir dæmdan barn­a­­níð­ing sem óskaði eftir upp­­reist æru.

Engin lög eða reglur eru til sem segja að dóms­­mála­ráð­herra beri að upp­­lýsa for­­sæt­is­ráð­herra um slík mál umfram aðra. Á sama tíma stóð sami dóms­­mála­ráð­herra í vegi fyrir því að fjöl­mið­l­­ar, almenn­ing­­ur, þolendur brota­­manna sem höfðu fengið upp­­reist æru og aðrir þing­­menn fengu þessar upp­­lýs­ing­­ar. Það þurfti úrskurð­ar­nefnd um upp­lýs­inga­mál til þess að aðrir fengu þær.

Nið­ur­staðan varð opin­berun á ömur­legu sam­trygg­ing­ar­kerfi. Reynt var að leyna til­vist þess og þegar hún var upp­lýst þá nægði það til að fólkið sem stóð að Bjartri fram­tíð mis­bauð svo mikið að það fórn­aði völd­um, rík­is­stjórn­ar­setu og til­veru sinni til að gera það sem þau töldu rétt­ast að gera í stöð­unni, sprengja rík­is­stjórn­ar­sam­starfið.

Nýr dans

Nú er nýr slíkur dans að hefj­ast. Inni­haldið er sam­bæri­legt. Leynd­ar­hyggja, vald­níðsla og sér­hags­muna­gæsla. Já, og meint barn­a­níð.

Rök­studdur grunur er uppi um að Ásmundur Einar Daða­son, félags- og jafn­rétt­is­mála­ráð­herra, hafi orðið upp­vís að því að blekkja þing­heim, leyna gögn­um, að hafa ekki upp­fyllt eft­ir­lits­skyldu sína og gera rík­is­stjórn­ina sam­seka í öllu saman með því að bjóða fram Braga Guð­brands­son, fyrr­ver­andi for­stjóra Barna­vernd­ar­stofu, sem full­trúa Íslands og ann­arra Norð­ur­landa á alþjóða­vett­vangi.

Sam­kvæmt umfjöll­unar Stund­ar­innar, sem er studd frum­gögn­um, liggur fyrir að Bragi hafði afskipti af máli sem hann átti ekki, sam­kvæmt lögum og regl­um, að hafa aðkomu að. Stað­fest er í minn­is­blaði skrif­stofu félags­þjón­ustu í vel­ferð­ar­ráðu­neyt­inu, dag­sett 6. febr­úar 2018, að Bragi hafi farið út fyrir starfs­svið sitt þegar hann beitt­i á­hrifum sínum til að ná fram nið­ur­stöðu fyrir hönd manns sem bað hann um að hjálpa syni sínum að fá umgengni við börn sem verið var að rann­saka hvort hann hefði brotið kyn­ferð­is­lega gegn. 

Gögnin sem Stundin hefur birt sýna að ekki er um það deilt að Bragi vissi mæta­vel nákvæm­lega hvaða ásak­anir og grun­semdir voru und­ir­liggj­andi í mál­inu. Á meðal þeirra er útdráttur úr sím­tali sem Bragi átti við starfs­mann barna­verndar Hafn­ar­fjarð­ar. Bragi sagði í sím­tal­inu, þar sem hann þrýsti á starfs­mann­inn um að heim­ila umgengni, að honum þætti „ótrú­legt að ef mað­ur­inn sé raun­veru­lega með ped­ófílu að hann brjóti á dætrum sínum strax og hann fái að hitta þær“.

Ekk­ert að sjá hér: taka tvö

Í umfjöllun Stund­ar­innar sem birt var á föstu­dag kom fram að Ásmundur Einar var með öll gögn ofan­greinds máls undir höndum síðla í jan­ú­ar. Hann fékk minn­is­blað frá skrif­stofu félags­mála í ráðu­neyti sínu 6. febr­úar sem sagði að Bragi hefði farið út fyrir starfs­svið sitt. 

Samt ákvað Ásmundur Einar að leggja til við rík­is­stjórn 23. febr­úar, 17 dögum eftir að nið­ur­staða ráðu­neyt­is­ins lá fyrir og eftir að hafa séð öll gögn máls­ins, að Bragi yrði boð­inn fram sem full­trúi Íslands á alþjóða­vett­vangi. Rík­is­stjórnin sam­þykkti það og varð um leið sam­á­byrg fyrir þeirri ákvörð­un. Katrín Jak­obs­dóttir for­sæt­is­ráð­herra sagði við Kjarn­ann á föstu­dag að þær upp­lýs­ingar sem birtar voru í Stund­inni þann dag hefðu ekki verið lagðar fyrir rík­is­stjórn þegar sú ákvörðun var tek­in. Það er erfitt að skilja þau ummæli á annan hátt en þann að Ásmundur Einar hafi ein­fald­lega leynt rík­is­stjórn­inni upp­lýs­ingum um nið­ur­stöðu rann­sóknar ráðu­neytis síns. 

Í byrjun mars hóf vel­ferð­ar­nefnd frum­kvæð­is­at­hugun á kvört­unum barna­vernd­ar­nefnd­anna gegn Braga og kall­aði eftir öllum gögnum um mál­ið. Allt frum­kvæði kom því frá nefnd­inni. Þegar Ásmundur Einar var spurður um málið á þingi sagði hann að Bragi hefði ekki brotið af sér í starf­i. 

Ásmundur Einar kom fyrir vel­ferð­ar­nefnd í gær, í kjöl­far þess að málið komst í hámæli vegna umfjöll­unar fjöl­miðla. Þar end­ur­tók hann það að nið­ur­staða ráðu­neyt­is­ins væri sú að Bragi hafi ekki brotið af sér í starfi. Nokkur mál hafi verið til skoð­unar og eitt þeirra hafi verið skoðað sér­­stak­­lega. Sú nið­­ur­­staða sé við­­kvæm og bundin trún­­aði.

Ljóst er á þeim gögnum sem Stundin byggir umfjöllun sína á að þetta er ein­fald­lega rangt. Og það er stað­fest með þeim upp­lýs­ingum sem koma fram í minn­is­blað­inu frá 6. febr­ú­ar. Bragi fór út fyrir starfs­svið sitt og mis­beitti þar með valdi sínu fyrir mann sem bað hann um það. Þó að Ásmundur Einar hafi ákveðið að það ætti ekki að hafa neinar afleið­ingar fyrir Braga þá breytir það engu um að brot átti sér stað. 

Til að gera full­yrð­ingu Ásmundar Ein­ars um að ekk­ert brot hafi átt sér stað enn sér­kenni­legri þá til­kynnti hann í gær um að hann hefði lagt til­ að óháð úttekt færi fram á störfum for­stjór­ans fyrr­ver­andi. Það á sem sagt að rann­saka málið sem ráðu­neyti Ásmundar Ein­ars sagð­ist vera búið að rann­saka og kom­ast að nið­ur­stöðu í þegar Bragi var boð­inn fram á alþjóða­vett­vangi, aft­ur. Eina ástæðan virð­ist vera sú að fjöl­miðlar komust að því sem póli­tískur vilji var til að leyna.

Við­brögð Þor­steins Víglunds­son­ar, for­vera Ásmundar Ein­ars í starfi, sem hóf rann­sókn­ina á Braga, voru þessi: „Ráðu­­neytið fer með eft­ir­lits­­skyldu gagn­vart Barna­vernd­­ar­­stofu og er því hinn rétti aðili til að sinna þess­­ari rann­­sókn. Rann­­sóknin var sett af stað í ráð­herra­­tíð minni eftir að for­m­­legar kvart­­anir höfðu borist frá Barna­vernd­­ar­­nefnd Reykja­víkur og Barna­vernd­­ar­­nefnd Hafn­­ar­fjarð­­ar. Vand­inn er hins vegar sá að nið­­ur­­staða þeirrar rann­­sóknar sem fór fram hefur aldrei verið birt. Það var vænt­an­­lega ákvörðun ráð­herra að gera það ekki. Án birt­ingar á nið­­ur­­stöðu er engin leið að taka afstöðu til rann­­sókn­­ar­inn­­ar. Það er ótrú­­legt að ráð­herra kasti með þessum hætti rýrð á vinnu eigin ráðu­­neytis án þess að sú nið­­ur­­staða hafi verið birt.“

Mis­beit­ing valds

Sam­an­dregið þá er staðan þessi: Ísland bauð fram mann sem full­trúa sinn til setu í Barna­rétt­ar­nefnd Sam­ein­uðu þjóð­anna sem hafði verið undir rann­sókn í vel­ferð­ar­ráðu­neyt­inu fyrir mögu­legt brot í starfi. Fyrr­ver­andi ráð­herra mála­flokks­ins segir ávirð­ing­arnar sem settar voru fram á hendur fyrr­ver­andi for­stjóra Barna­vernd­ar­stofu mjög alvar­legar og gögn sem Stundin hefur nú varpað ljósi á sýna það án nokk­urs vafa að hann beitti sér til að reyna að hafa áhrif á atburða­rás vegna þess að maður sem tengd­ist mál­inu bað hann um það.

Það liggur fyrir að nið­ur­staða rann­sóknar á meintum brotum for­stjór­ans fyrr­ver­andi hefur aldrei verið birt. Í stað þess hafi Ásmundur Einar Daða­son, núver­andi ráð­herra, ein­fald­lega sagt þing­heimi ósatt um nið­ur­stöðu máls­ins, ákveðið ein­hliða að það að fara út fyrir starfs­svið sitt sé ekki brot í starfi og leggja til við rík­is­stjórn­ina að bjóða for­stjór­ann fyrr­ver­andi fram sem full­trúa Íslands á alþjóða­vett­vangi. Af hverju Ásmundur Einar ákvað að gera þetta er ein­ungis hægt að velta vöngum yfir. En hann gerði þetta.

Sá póli­tíski angi máls­ins sem nú er til umfjöll­unar snýst ekk­ert um Braga Guð­brands­son, fyrr­ver­andi for­stjóra Barna­vernd­ar­stofu. Hann snýst ekk­ert um það hversu gott fram­tak til­urð Barna­húss var og hversu vítt um heim­inn sú góða hug­mynd hefur breiðst. Hún snýst ekk­ert um öll þau góðu störf sem Bragi er tal­inn hafa innt af hendi eða áhrif hans á jákvæða þróun barna­vernd­ar­mála á Íslandi á und­an­förnum ára­tug­um.

Þessi angi snýst ekki um föður meints ger­anda og hvort hann sé mál­kunn­ung­ur, kunn­ingi eða vinur Braga. Hann snýst ekki um hvort meintur ger­andi hafi brotið gegn börnum sínum eða ekki. Ómögu­legt er fyrir þing­menn eða fjöl­miðla að segja til um slíkt. Til þess höfum við lög­reglu sem rann­sakar og dóm­stóla sem úrskurða. Það er því fyr­ir­sláttur að segja að verið sé að draga við­kvæm barna­vernd­ar­mál inn í póli­tíska umræðu. Ef ein­hver fjöl­mið­ill ákveður að feta þann veg, með nafn­grein­ingum og öðru slíku, þá yrði slíkt víta­vert. Eng­inn hefur gert það hingað til og von­andi gerir það eng­inn.

Þetta mál snýst um það hvort að for­stjóri opin­berrar stofn­unar hafi mis­beitt valdi sínu og hvort að ráð­herra mála­flokks­ins hafi ákveðið að sinna eft­ir­lits­skyldu sinni gagn­vart Barna­vernd­ar­stofu með boð­legum hætti. Það snýst um hvort að sá ráð­herra hafi í kjöl­farið ákveðið að leyna þing­menn upp­lýs­ingum og fengið rík­is­stjórn til að sam­þykkja afgreiðslu á mál­inu án þess að upp­lýsa hana fylli­lega um alvar­leika þess.

Kröftug við­spyrna sam­trygg­ingar

Við­brögðin um helg­ina, frá allskyns valda­fólki víða að úr hinu póli­tíska lit­rófi, sem á það sam­eig­in­legt að vera hluti af sam­trygg­ing­ar­kerfi þess, eru orðin mjög kunn­ug­leg. Kröftug við­spyrna þar sem lagt er upp að þvæla mál­ið, ein­blína á auka­at­riði þess og leggja áherslu á að það sé eitt­hvað athuga­vert við þá sem spyrja spurn­inga, vilja rann­saka eða krefj­ast að ábyrgð sé öxl­uð. Þessa við­spyrnu sjáum við til dæmis í rit­stjórn­ar­skrifum Morg­un­blaðs­ins, í orð­ræðu stjórn­ar­liða og í blogg­færslum gam­alla valda­manna.

Öll við­brögðin eru sam­kvæmt hand­bók­inni. Heilög vand­læt­ing gagn­vart þeim sem kalla eftir því að allt sé uppi á borð­um. Ásak­anir um til­efn­is­laus upp­hlaup án þess að fjallað sé um efn­is­at­riði máls­ins. Krakk­inn ætti að skamm­ast sín fyrir að segja að keis­ar­inn sé alls­ber.

Svona var þetta líka í leka­mál­inu. Í aðdrag­anda þess að Pana­ma-skjölin voru opin­beruð. Í fyrra þegar tek­ist var á um aðgengi að gögnum um upp­reist æru. Og mörgum fleiri málum þar sem almenn­ingi hefur ofboðið fram­ganga kjör­inna full­trú­a. 

Næstu skref verða alveg eins og í ofan­greindum mál­um. Fjöl­miðlar og valdir þing­menn standa í lapp­irn­ar, krefj­ast frek­ari upp­lýs­inga og gagna og frek­ari ljósi verður varpað á mál sem varðar skýra almanna­hags­muni. Þ.e. mögu­legt brot ráð­herra í starfi sem nú er rök­studdur grunur um að hafi átt sér stað. 

Þegar því ferli er lokið munu rík­is­stjórn­ar­flokk­arnir standa frammi fyrir því hvernig þeir ætla að takast á við stöð­una. Ætla þeir að verja ráð­herr­ann sem leyndi upp­lýs­ingum og sinnti ekki eft­ir­lits­skyldu sinni? Lík­leg­asta nið­ur­staðan þar er sú að Fram­sókn­ar­flokk­ur­inn muni standa með sínum manni. Og Sjálf­stæð­is­flokk­ur­inn mun ugg­laust gera það líka, sér­stak­lega vegna þess að Fram­sókn stóð fast með Sig­ríði Á. And­er­sen í Lands­rétt­ar­mál­inu. Þá stendur eftir hvað Vinstri græn, sjálf­skipuð sam­viska og sið­ferð­is­kennd íhalds­stjórn­ar­inn­ar, muni gera.

Og fram­tíð stjórn­ar­sam­starfs­ins, sem hefur nú staðið yfir í fimm mán­uði, mun ráð­ast á því.