Sam­kvæmt tölum sem Hag­stofa Íslands birti í gær var fjöldi þeirra sem voru starf­andi á Íslandi á fjórða árs­fjórð­ungi 2019 á aldr­inum 15-69 ára að jafn­aði 195.163. Um 80 pró­sent þeirra eru með íslenskan bak­grunn en um fimmt­ungur telj­ast til inn­flytj­enda.

Því gerir svartasta sviðs­mynd félags- og barna­mála­ráðu­neyt­is­ins ráð fyrir því að rúm­lega fjórð­ungur alls vinnu­afls á land­inu þurfi að gera samn­inga um að láta Atvinnu­leys­is­trygg­inga­sjóð greiða hluta launa sinna næsta tvo og hálfan mán­uð­inn hið minnsta. 

Til að setja þessa tölu í sam­hengi er hægt að benda á að skráð atvinnu­leysi í febr­úar mæld­ist fimm pró­sent og að jafn­aði voru 9.162 ein­stak­lingar á atvinnu­leys­is­skrá í þeim mán­uði. Svartasta sviðs­mynd ráðu­neyt­is­ins gerir ráð fyrir að rúm­lega fimm sinnum fleiri muni sækj­ast eftir hluta­bót­um.

Mat ráð­herr­ans reiknar með 20 til 30 þús­und manns

Breyt­ing­arnar fela í sér að Atvinnu­leys­is­trygg­inga­sjóður mun greiða frá 25 pró­sent og allt að 75 pró­sent af launum þeirra sem gera slíka samn­inga, en í upp­haf­legu frum­varpi hafði hámarks­hlut­fallið yrðu 50 pró­sent. Í kostn­að­ar­mat­inu er gengið út frá því að um helm­ingur allra sem það geri muni þurfa á hámarks­hlut­fall­inu að halda, sem þýðir að fyr­ir­tækin sem við­kom­andi vinnur hjá munu ein­ungis geta greitt 25 pró­sent af launum hans. 

Aðrar lyk­il­breyt­ingar sem gerðar hafa verið á frum­varp­inu er að hámark á heild­ar­tekjum þeirra sem gera samn­inga hefur verið hækkað úr 650 þús­und krónum í 700 þús­und krónur og hver og einn getur fengið allt að 90 pró­sent af núver­andi heild­ar­launum upp að því þaki, en það hlut­fall var 80 pró­sent í fyrstu útgáfu frum­varps­ins. Þá hefur launa­lægsta hópnum verið tryggð full afkomu og þeir sem eru með laun undir 400 þús­und krónum á mán­uði munu geta fengið þau að öllu leyti áfram, þrátt fyrir samn­ing­inn. Það vekur líka athygli að ákveðið hefur verið að stytta tím­ann sem bráða­birgða­úr­ræðið verður í boði frá 1. júlí til 1. jún­í. 

Ásmundur Einar sagði í fréttum Stöðvar 2 í gær að „það fjár­magn sem fer í þetta [fer] mjög mikið upp og má gera ráð fyrir því að það verði á bil­inu tólf til tutt­ugu millj­arð­ar, eftir því hversu margir nýta sér úrræð­ið.“

Miðað við kostn­að­ar­matið þá var Ásmundur Einar þar að gefa sér að á bil­inu 20 til 30 þús­und lands­menn myndu gera samn­inga um skert starfs­hlut­fall og nýta sér greiðslur úr Atvinnu­trygg­inga­sjóði á móti. Þá myndu greiðsl­ur, á ofan­greindum for­send­um, verða 12,8 til 19,2 millj­arðar króna.

Verði bjart­sýn­asta sviðs­mynd ráðu­neyt­is­ins að veru­leika, sem gerir ráð fyrir að fimm þús­und manns sæk­ist eft­ir hluta­bót­um, mun kostn­að­ur­inn hins vegar verða mun lægri, eða 3,2 millj­arðar króna yfir umrætt tveggja og hálfs mán­aðar tíma­bil.

Mikil eft­ir­spurn þegar skap­ast

Í nefnd­ar­á­liti vel­ferð­ar­nefnd­ar, sem allir nefnd­ar­menn skrifa undir (tveir þing­menn, Hall­dóra Mog­en­sen P­írati og Anna Kol­brún Árna­dóttir úr Mið­flokkn­um, skrifa undir með fyr­ir­vara) kemur fram að vænt­an­legur sam­dráttur vegna útbreiðslu COVID-19-­sjúk­dóms­ins muni hafa víð­tæk sam­fé­lags­leg og efna­hags­leg áhrif. „Við sér­stakar aðstæður sem þessar er nauð­syn­legt að mæta þeim vanda sem fyr­ir­sjá­an­legur er hjá fólki og fyr­ir­tækj­um. Tryggja þarf afkomu launa­fólks, gera atvinnu­rek­endum kleift að minnka umfang starf­semi sinnar tíma­bundið vegna hæg­ari gangs í hag­kerf­inu og styðja þá sjálf­stætt starf­andi ein­stak­linga sem þurfa að þola til­heyr­andi sam­drátt í rekstri. Mark­mið frum­varps­ins er að treysta grund­völl fólks og fyr­ir­tækja á óvissu­tímum og vinna gegn atvinnu­leysi til skemmri og lengri tíma og þeim nei­kvæðu afleið­ingum sem af því leið­ir. Fram­lagn­ing frum­varps­ins er hluti af nauð­syn­legum aðgerðum á tímum mik­illa áskor­ana og er ætlað að skjóta stoðum undir við­spyrnu sam­fé­lags­ins og hag­kerf­is­ins eftir að ástandið sem nú ríkir er yfir­stað­ið.“

Ljóst má vera að mikil eft­ir­spurn hefur þegar skap­ast eftir úrræð­inu, þrátt fyrir að ekki sé enn búið að afgreiða það á Alþing­i. 

Þegar farið er inn á heima­síðu Vinnu­mála­stofn­unar blasir við upp­skot þar sem bent sé á að það sé ekki hægt að sækja um minnkað starfs­hlut­fall vegna sam­dráttar eins og er þar sem frum­varpið sé enn til með­ferðar á Alþingi og því liggi end­an­leg útfærsla ekki fyr­ir. „Þrátt fyrir það leggur Vinnu­mála­stofnun nú kapp á að vinna að staf­rænni útfærslu fyrir þessa umsókn miðað við frum­varps­drögin og á meðan á þeirri vinnu stendur er ekki hægt að sækja um minnkað starfs­hlut­fall á vef Vinnu­mála­stofn­un­ar. Við munum senda út til­kynn­ingu þegar umsókn­ar­grunn­ur­inn er til­bú­inn og ein­stak­lingar sem fara í minnkað starfs­hlut­fall geta sótt um. Athugið að allar umsóknir munu gilda aft­ur­virkt frá 15. mars. Vinnu­mála­stofnun biður fólk um að sýna bið­lund vegna mik­ils álags og hvetur alla til að fylgj­ast með til­kynn­ingum á heima­síðu stofn­un­ar­inn­ar.“