Eignir Sam­herja Hold­ing dróg­ust saman á síð­asta ári um 6,5 millj­arða króna og voru 91,3 millj­arðar króna í lok árs 2020. Ekki er útskýrt sér­stak­lega af hverju þetta gerð­ist en í til­kynn­ing­unni kemur fram að útgerð félags­ins í Namibíu hafi verið aflögð og flokk­ist nú sem slík í árs­reikn­ingn­um. 

Eigið fé, mun­ur­inn á eignum og skuld­um, var 61,3 millj­arða króna fyrir ári síð­an.

Í til­kynn­ing­unni kemur fram að fyr­ir­vari sé gerður við árs­reikn­ing­inn vegna óvissu „um mála­rekstur vegna fjár­hags­legra upp­gjöra sem tengj­ast rekstr­inum í Namib­íu.“ Sá fyr­ir­vari er gerður bæði af stjórn Sam­herja Hold­ing, sem sam­þykkti árs­reikn­ing­inn á aðal­fundi sínum í gær, og end­ur­skoð­anda félags­ins. 

Skipt upp í tvennt

Á árinu 2018 gerð­ist það að Sam­herja var skipt upp í tvö fyr­ir­tæki. Það var sam­­­þykkt 11. maí 2018 á hlut­hafa­fundi og skipt­ingin látin miða við 30. sept­­­em­ber 2017. 

Eftir það er þorri inn­­­­­­­­­lendrar starf­­­­­sem­i Sam­herja og starf­­­­­semi fyr­ir­tæk­is­ins í Fær­eyj­um undir hatti Sam­herja hf. en önnur erlend starf­­­­­sem­i og hluti af fjár­­­­­­­fest­ing­­­­ar­­­­starf­­­­semi á Íslandi í félag­inu Sam­herji Hold­ing ehf.

Sam­herji Hold­ing er að upp­­i­­­­stöðu í eigu Þor­­­steins Más Bald­vins­son­ar, Helgu S. Guð­munds­dóttur fyrr­ver­andi eig­in­konu hans og Krist­jáns Vil­helms­­­son­­­ar, útgerð­­ar­­stjóra Sam­herj­­a­­sam­­stæð­unn­­ar. Inni í þeim hluta starf­­­sem­innar eru eign­­­ar­hlutir Sam­herja í dótt­­­­­ur­­­­­fé­lögum í Þýska­landi, Nor­egi, Bret­landi og í fjár­­­­­­­­­fest­inga­­­­­fé­lagi á Ísland­i. Þar eru þó einnig íslenskir hags­mun­ir, meðal ann­­­ars 34,22 pró­­­sent hlutur í Eim­­­skip, sem hefur rúm­­­lega tvö­­­fald­­­ast í virði síð­­­ast­liðið ár. 

Í byrjun árs 2021 var greint frá því að Bald­vin Þor­­­steins­­­son, sonur Þor­­­steins Más og Helgu, hafi verið falið að leiða útgerð­­­ar­­­starf­­­semi Sam­herja í Evr­­­ópu, sem fer fram í gegnum Sam­herja Hold­ing. 

Inni í þeim hluta er líka fjár­­­­­­­fest­inga­­­­fé­lagið Sæból, sem hét áður Polar Seafood. Það félag á tvö dótt­­­­ur­­­­fé­lög, Esju Shipp­ing Ltd. og Esju Seafood Ltd. sem bæði eru með heim­il­is­­­­festi á Kýp­­­­ur. Þau félög héldu meðal ann­­­­ars utan um veiðar Sam­herja í Namib­­­­íu, þar sem sam­­­­stæðan og stjórn­­­­endur hennar eru nú grun­aðir um að hafa greitt mútur til að kom­­­­ast yfir ódýran kvóta. 

Frestur til að skila inn árs­reikn­ingi löngu lið­inn

Sam­herji Hold­ing hefur ekki skilað inn árs­­reikn­ingi til árs­­reikn­inga­­skrár Skatts­ins vegna áranna 2019 og 2020. Karl Eskil Páls­­­son, upp­­­lýs­inga­­­full­­­trúi Sam­herja, sagði í svari við fyr­ir­­spurn Kjarn­ans í sept­­em­ber síð­­ast­liðnum að vinna við árs­­reikn­ing vegna árs­ins 2019 væri á loka­­­metr­unum og hann yrði til­­­­­bú­inn „innan tíð­­­ar“. 

Ýmsar sam­verk­andi ástæður væru fyrir því að skil á reikn­ingn­um, sem átti sam­­­kvæmt lögum að vera skilað inn til árs­­­reikn­inga­­­skrár fyrir lok ágúst í fyrra, hefðu taf­ist og Karl Eskill nefndi þar sér­­­stak­­­lega að Sam­herji Hold­ing hafi tekið þá ákvörðun að skipta um end­­­ur­­­skoð­un­­­ar­­­fyr­ir­tæki. Það hafi þýtt tafir á gerð árs­­­reikn­ings. „Aðrar ástæður eru létt­væg­­­ari en skipta þó máli til dæmis ferða­tak­­­mark­­­anir vegna Covid-19, sum­­­­­ar­­­leyfi og þess hátt­­­ar.“

Í til­kynn­ing­unni á heima­síðu Sam­herja í dag eru þó aðrar ástæður gefn­ar. Þar segir að óvissa vegna Namib­íu­starf­sem­innar og fjár­hags­legra áhrifa hennar hafi „valdið þeim drætti sem orðið hefur á gerð árs­reikn­ing­anna en stjórnin taldi mik­il­vægt að freista þess að fá sem gleggstar upp­lýs­ingar um þessa þætti áður en gengið yrði frá frá reikn­ing­un­um.“

Frestur fyr­ir­tækja af þeirri stærð­­argráðu sem Sam­herji Hold­ing er til að skila inn árs­­reikn­ingi vegna árs­ins 2020 rann út í lok sept­­em­ber síð­­ast­lið­ins. 

Ákvæði sem heim­ilar slit á félögum sem sinna ekki lög­­­­bund­inni skila­­­­skyldu á árs­­­­reikn­ingum hefur verið til staðar í lögum frá árinu 2016. Kjarn­inn greindi frá því í haust að henni hefði aldrei verið beitt, vegna þess að það ráðu­­­­neyti sem stýrir mála­­­­flokkn­um,, sá hluti atvinn­u­­­­vega- og nýsköp­un­­­­ar­ráðu­­­­neyt­is­ins sem heyrir undir Þór­­­­dísi Kol­brúnu R. Gylfa­dótt­­­­ur, hafi ekki gefið út reglu­­­­gerð sem virkjar það. 

Því hafði ákvæðið verið dauður stafur í fimm ár og engu félagi sem virt hefur lögin um skil á árs­­­­reikn­ingi að vettugi hafði fyrir vikið verið slit­ið. 

Ákvæðið varð virkt 18. októ­ber 2021, eftir að reglu­­gerðin var loks gefin út.

Kjarn­inn greindi frá því 10. nóv­­em­ber síð­­ast­lið­inn að árs­­­reikn­inga­­­skrá hefði þá enn sem komið er ekki kraf­ist skipta neinu félagi sem hefði ekki skilað árs­­­reikn­ingi innan lög­­­­­boð­ins frests.

Vildu við­halda mik­il­vægum fjöl­­skyld­u­­tengslum

Þann 15. maí 2020 birt­ist til­­­kynn­ing á heima­­­síðu Sam­herj­­­a­­­sam­­­stæð­unnar um að Þor­­­steinn Már, Helga og Krist­ján væru að færa næstum allt eign­­­ar­hald á Sam­herja hf. til barna sinna. Þau myndu hins vegar áfram að vera eig­endur að erlendu starf­­­sem­inni, og halda á stórum hlut í Eim­­­skip, sem hefur frá 2018 verið vistað inni í Sam­herja Hold­ing.

Í til­­­kynn­ing­unni kom fram að Bald­vin og Katla Þor­­steins­­börn myndu eign­­­ast 43 pró­­­sent í Sam­herja hf. Sam­hliða var greint frá því að Dagný Linda, Hall­­­­dór Örn, Krist­ján Bjarni og Katrín, börn Krist­jáns Vil­helms­­­son­­­ar, myndu fara sam­an­lagt með um 41,5 pró­­­­sent hluta­fjár. Í til­­­kynn­ing­unni sagði að með þessum hætti „vilja stofn­endur Sam­herja treysta og við­halda þeim mik­il­vægu fjöl­­­­skyld­u­­­­tengslum sem félagið hefur ætíð byggst á og hafa verið horn­­­­steinn í rekstr­in­­­­um.“ Þar kom einnig fram að und­ir­­­bún­­­ingur breyt­ing­anna á eign­­­ar­hald­inu hafi staðið und­an­farin tvö ár en áformin og fram­­­kvæmd þeirra voru for­m­­­lega kynnt í stjórn félags­­­ins á miðju ári 2019.

Í maí 2020, þegar Kjarn­inn leit­aði eftir upp­­­lýs­ingum um með hvaða hætti fram­­­sal hluta­bréfa for­eldra til barna hefði átt sér stað, feng­ust þau svör hjá Björgólfi Jóhanns­­­syni, þá ann­­­ars for­­­stjóra Sam­herja, að ann­­­ars vegar hefðu börnin fengið fyr­ir­fram­greiddan arf, og hins vegar væri um sölu milli félaga að ræða. 

Ekki hafa feng­ist upp­­­lýs­ingar hjá Sam­herja um virði þess hlutar sem til­­­kynnt var um að færður hefði verið á milli kyn­slóða né hvernig til­­­­­færsl­unni var skipt milli fyr­ir­fram­greidds arfs og sölu.

Skulda for­eldrum sínum á fjórða tug millj­­arða

Í árs­­reikn­ing Eign­­ar­halds­­­fé­lags­ins Steins, sem heldur utan um 43,48 pró­­sent eign Þor­­steins Más og Helgu í Sam­herja Hold­ing ehf. fyrir árið 2019 kemur hins vegar fram að bók­­færður eign­­ar­hlutur þess í Sam­herja hf. hafi farið úr 21,8 millj­­örðum króna í um 550 millj­­ónir króna. 

Á sama tíma fór vaxta­ber­andi kröfur á tengda aðila úr því að vera engar í að vera 26,9 millj­­arðar króna. 

Í árs­­reikn­ingi Eign­­ar­halds­­­fé­lags­ins Steins fyrir árið 2020 er hlut­­ur­inn í íslenska Sam­herja kom­inn í krónur núll. Lang­­tíma­­kröfur á tengda aðila eru hins vegar bók­­færðar á 214 millj­­ónir evra, eða um 33,5 millj­­arða króna. Á meðal þeirra sem telj­­ast sem tengdir aðilar eru nánir fjöl­­skyld­u­­með­­lim­­ir. Því er þarna um að ræða lán for­eldr­anna Þor­­steins Más og Helgu til barna sinna, Bald­vins og Kötlu. 

Félag barn­anna, K&B ehf., hagn­að­ist um 20,8 millj­­­ónir evra, um 3,2 millj­­­arða króna, á síð­­­asta ári. Hrein eign félags­­­ins nam um 44,7 millj­­­ónum evra, um 6,9 millj­­­örðum króna, um síð­­­­­ustu ára­­­mót. Eignir félags­­­ins voru bók­­­færðar á tæp­­­lega 40 millj­­­arða króna en á móti þeim eignum eru skuldir upp á 33 millj­­­arða króna.