Ýmis fyrirtæki hafa þurft að þola hagræðingu og erfiðara rekstrarumhverfi vegna komu erlendra stórfyrirtækja á íslenskan markað. Mögulegt er að losun gjaldeyrishafta og góðar efnahagshorfur muni leiða til svipaðra hræringa í fjármálaþjónustu á næstunni. Ef svo verður gætu bankarnir þurft að hagræða vegna svokallaðra „Costco-áhrifa“.
Opnun Costco og H&M
Dagvörumarkaðurinn á Íslandi hefur tekið miklum breytingum vegna komu bandaríska smásölurisans Costco í maí síðastliðnum og fyrirhugaðri komu H&M.
Í kjölfarið hafa þrjú íslensk smásölufyrirtæki brugðist við með samruna við olíufyrirtæki, en Costco selur bæði dagvöru og olíu.
Einnig hafa hafa fyrirtækin þurft að hagræða rekstri sínum, en Hagar hafa lokað Debenhams og Útílífsversluninni sinni í Glæsibæ auk þess sem þeir hafa minnkað margar af Hagkaupsverslunum sínum. Í maí var svo tilkynnt að smásölufyrirtækið Festi myndi loka Intersport-versluninni sinni í sumar.
Þrátt fyrir viðbrögð fyrirtækjanna virðast þau standa í töluverðum erfiðleikum vegna aukinnar samkeppni. Gengi hlutabréfa í Högum hefur lækkað hratt og örugglega frá opnun Costco og nýlega greindi fyrirtækið frá því að sala þeirra hafi dregist saman um 9,4% milli júnímánaða 2016 og 2017.
Innreið Netflix
Koma Costco er ekki í fyrsta skiptið sem alþjóðleg stórfyrirtæki hafa valdið truflunum á íslenskum markaði. Frægt var þegar Jón Gnarr, þáverandi dagskrárstjóri 365 sagði það vera umhugsunarvert að íslensk fjölmiðlafyrirtæki væru í samkeppni við erlend fyrirtæki sem þurfa ekki að lúta sömu fjölmiðlalögum.
Kjarninn greindi frá því að staða 365 miðla hafi veikst á undanförnum árum, meðal annars vegna samkeppni við efnisveitur á borð við Netflix og Amazon. Hlutdeild fyrirtækisins á markaði fyrir sjónvarpsáskriftarsölu dróst saman frá 38,5% niður í 30-35% á þremur árum, þrátt fyrir að hafa keypt sýningarréttindi á efni frá HBO árið 2014. Á sama tíma hefur fjöldi áskrifenda að Netflix aukist svo um munar, en tæplega 59% Íslendinga voru áskrifendur að efnisveitunni í júní síðastliðnum, þar af 80% ungmenna á aldrinum 18-29 ára.
Í mars 2017 tilkynnti svo Fjarskipti, móðurfélag Vodafone, um kaup á 365 og fyrirhugaða fækkun 41 stöðugildis í kjölfar hagræðingar.
Hvað um bankana?
Líklegt er að íslensk fyrirtæki muni finna fyrir aukinni samkeppni erlendra fyrirtækja í framtíðinni, en íslenskur fjármálamarkaður hefur opnast töluvert með afnámi gjaldeyrishafta og minnkandi vaxtamunar við útlönd.
Í nýjasta tölublaði Vísbendingar bendir Birna Einarsdóttir, bankastjóri Íslandsbanka, á að umhverfi bankastarfsemi sé að breytast. Tæknirisarnir Amazon, Google og Facebook hafa allir fengið starfsleyfi til að veita bankaþjónustu í Evrópu og segir Birna að íslenskir bankar þurfi að taka tillit til breytts veruleika sem nú blasi við. Einnig segir hún að hagræðing hafi þegar átt sér stað í bankaþjónustu, en útibúum þeirra hafi fækkað úr 26 niður í 14 á síðustu þremur árum.
Kjarninn birti leiðara um fjármálaþjónustu á tímamótum á sunnudag, en þar er bent á ýmsa banka sem náð hafa sér fótfestu á markaði undanfarið sem reknir eru með mun minni kostnaði en hinir íslensku. Má þar nefna Bank Norwegian, en hann heldur úti bankaþjónustu í öllum Norðurlöndum að frátöldu Íslandi. Sá banki er útibúslaus og eingöngu til á netinu, en hann hefur bætt við sig tæplega milljón viðskiptavinum frá stofnun sinni í nóvember 2007.
Ekki er ólíklegt að fjármálaþjónusta á Íslandi muni fá aukna samkeppni að utan. Rétt eins og Costco og Netflix myndu alþjóðleg stórfyrirtæki í þeim geira kalla á aukna hagræðingu íslenskra fyrirtækja og erfiðara rekstrarumhverfi. Hins vegar er ljóst að umræddar breytingar hafa hingað til verið til hagsbóta fyrir neytendur. Aðhaldið sem erlend fyrirtæki hafa veitt hinum íslensku á dagvöru- og afþreyingarmarkaði hafa skilað sér í lægra verði og meira úrvali á vörum á þjónustu. Ef erlendir bankar munu bjóða upp á þjónustu sína hérlendis er því mögulegt að Íslendingar muni einnig standa frammi fyrir betri lánakjörum en áður.
